donderdag 24 maart 2016

Jheronymus/Jeroen Bosch neemt bezit van Den Bosch

Er is een prachtige tentoonstelling van de schilder Jeroen Bosch in zijn stad. 500 jaar na zijn dood staan er weer grote rijen en lopen we langzaam door de grote zalen heen om de ca 25 schilderijen en de 30 tekeningen te zien, met nog wat dingetjes erbij.
Dit keer hebben we de catalogus van te voren gekocht en doorgekeken, want die schilderijen staan zo vol met kleine afbeeldingen, dat je ze in de drukte toch niet goed kunt zien. Dat bleek zeerpraktisch. Allereerst kregen we een duidelijk beeld van de man die apart gewerkt heeft. Den Bosch was geen bisdom, geen stad van hertogen (ondanks de naam stond er geen slot van de |Hertogen van Brabant, alleen wellicht een jachtterrein in de buurt). Bosch was iemand van de Moderne Devotie. Geen grootse kerkelijke spektakels, maar een sobere levenswijze. De Hooiwagen is dus een plechtige triptiek op afstand, maar het is een karikatuur van mensen die wind najagen, winst luchtig als hooi.
Na het bezoek aan het museum maakte we een wandeling door de stad. De Sint-Jan stond ook al in het museum in een mooie krulvorm.

Bij de echte Sint Jan werd reclame gemaakt voor de gekke beelden die boven op de steunberen staan. Dat lukte ons dus niet om nog in het programma in te passen, want alles was al uitverkocht voor die dag. De kerk konden we nog wel in. Alleen achyter bij de Zoete Moeder is het druk. De rest was wel open: zelfs een aparte deur voor het Heilig Jaar en een uitleg voor de Aflaat die je alleen al verdiend met door die deur te lopen. Speciale vorm van katechese dat hier dus ook maar even komt.

Mooi meegenomen toch!
Maar nog mooier zijn her en der in de stad de vele uitbeeldingen van die kleine figuren op de schilderijen. Een wandeling door een aantal oude straten, langs de takken van de Binnendieze (in mijn jeugd nog een stinkende riool) kevert voor vrolijke afbeeldingen op van een wellicht ook vroom, maar voor vrolijk schulder.

 Ja, niet alleen vrolijk, ook wel wat cynisch, maar dat is dus allemaal een boodschap voorfagaand aan wat eindoordeel moet gaan worden?


 Aan de voet van het oude Capucijnenklooster, de Van der Does de Willeboissingel, staat een onaffe gorte kopie van de tuin de lusten: de ontbrekende wezentjes zijn allemaal in de stad te vinden. Leuke puzzeltocht. Als je de afbeelding te klein vindt: gewoon dubbelklikken erop en je muis blaast de foto wel op.

Een oude Fransciscus in het Catharijne: het debat mag vermeden worden als er maar ontmoeting is

Het is lijdensweek. Op de radio alsmaar Mattheüs Passie van Bach. Gisterenn waren wij er zelf ook bij, de uitvoering van Holland baroque met de zangers van Nederlands Kamerkoor en de directie van Reinbert de Leeuw. De grote dirigent van moderne muziek gingterug naar de oude meester, zonder grote vaart: het slotkoor werd majestueus langzaam en breed gezongen. Dat had Mengelberg nog graag willen horen zo. Geweldige solisten. En steeds die vraag: of je gelovig moet zijn om dit werk helemaal te kunnen/mogen waarderen. Maar die vraag werd makkelijk voorbijgegaan: het gewoon een mooie religieuze opera met heftige en diep-menselijke emoties. Alsof met het sluiten van kerken de concertzalen ook wel functies kunnen overnemen.
Dan vandaag, Witte Donderdag, de Franciscustentoonstelling in catharijne-Convent. Henk van Os, gastconservator, begon met te stellen, dat Franciscus het ook buiten de kerk goed doet. Ecologie, dierenvriend, vredes-icoon en -activist. Niet de man van de kerkdiensten, maar van de simpele devoties en hartstochtelijke passie. Tot in zijn eigen lichaam, waar de stigmata eeuwenlang het belangrijkste waren.
Er was een mooie afbeelding van zijn afkeer van de Kruistochten en zijn prediking voor de Mamelukken-sultan: wie overwint in het vuur heeft de ware boodschap. Het loopt met een sisser af: het debat wordt voortgezet en de vuurproef niet gebruikt. De afbeelding is niet van Giotto, die in de kerk van Assisi is, maar wel van de grote Fra Angelico.

Niet het mooiste schilderij, wel het mooiste verhaal was over het gebrekl aan liefde en verering voor Maria bij Franciscus. Het is allemaal Jezus-mystiek, in armoede en vooral in verlangen naar lijden en eenwording. Toch wilde Franciscus volgens de legende ooit een ontmoeting met het kleine kind Jezus hebben. Per slot van rekening is hij toch de uitvinder van de kerststal. Dus ging hij op een avond met een broeder uit wandelen en in het bos verscheen een lichtgland, de jonge vrouw Maria en Franciscus kon het kind even knuffelen.

Er zijn talrijke verhalen bewaard en toegevoegd. Er is een serie afbeeldingen van een Philip Galle, die vanaf de schjepping allerlei verhalen over bijbelse figuren, vooral Jezus, met het leven van Franciscus verbindt./ Te beginnen met God die hem als bij Adam leven inblaast en uit zijn zijde komt een blote dame, die armoede, zuiverheid en gehoorzaamheid verbeeldt.
Daaronder van een pilaar met een twaalftal houten afbeeldingen nogmaals dat tafereel met de vuurtest bij de sultan.
Uiteindelijk gaat het niet om het debat alleen, maar voegt stevig spektakel er een grote kracht aan toe. Dat konden zowel Bach als Franciscus klaar krijgen: spektakel en emoties