zaterdag 25 februari 2017

Maria in Utrecht

Het Catharijneconvent heeft een grote nieuwe tentoonstelling, die weer een publiekstrekker moet gaan worden. Over Maria. Ter voorbereiding aten wij met een goede vriendin in de ex-Oud-Katholieke Kerk Maria Minor, nu café Olivier. Van het interieur zijn een aantal elementen overgebleven die dit niet alleen een nostalgische tent maken, maar ook iets met wat religieuze heimwee.

Afijn, ook het Trappistenbier is gewild. Daaronder Willibrord die de dom al aan Jezus als wereldvorst aanbiedt en daarnaast Bonifacius met zijn bijbel doorstoken.
Een bijzondere afbeelding vond ik ook wel die hieronder. Het thema van de Boodschap aan Maria, met op de achtergrond een afbeelding van de zondeval, in kunst uit dezelfde tijd.
Ook de islamitische Maria kwam een her en der aan bod. Musea hebben niet het grote verhaal of dé boodschap, maar veel fragmenten. NHJu ook weer heel veel echte kunst, mooie verzamelingen volksdevotie ook. Levende religie hier geboden zonder veel dogmatiek.

De tentoonstelling begint zeer breed met allerlei moedergodinnen, de vrouw als  de grote Schepper. Dat komt zo her en der wel terug: dat naast de patriarchale elementen van Jodendom, Christendom en Islam, de Mariafiguur de milde, moederlijke of vrouwelijke kant bendarukt.

Als grapje staat er in de binnenhof voor aankomende bezoekers deze spiegel, met daarop Maria, met een bloembak in de hand en een veiligheidslamp op haar hoofd.
 Deze nogal uitgesproken naakte Maria, met de vagina stevig naar voren was nogal apart. We hadden zoiets al wel eens gezien in India, boven in de toegangen van een Krishna-tempel. Het bijschrift meldde hier dat het ook wel als afschrikking (van wat? wie?) bij Keltische kerken stond. inderdaad bijna krijgshaftig naakt, niet de bedeesde maagd die we vaker zien.
 Er was ook een zaaltje met persoonlijke impressies van bezoekers, op video opgenomen. Ik heb daar ook een kleine memorie ingesproken. Toen ik 12 jaar was, werd het dogma van Maria met lichaam-en-ziel-tenhemel-opgenomen  afgekondigd (1954).  Ik vond dat toen erg zielig voor Maria: zo helemaal alleen in die grote hemelzaal. Verder alleen Jezus, die het natuurlijk druk heeft, maar helemaal (nog) geen andere mensen. Maar deze Maria Hemelvaart is wel vrolijk: Maria wordt vooral door engelen opgehaald en welkom geheten.

Is afkicken van religie ook wel eens goed? Of: Helpt een tijdje communisme en atheïstische propaganda bij religieus fanatisme?

Deze week was in de Albanese ambassade in Den Haag een lezing door Esther Struykmans, dominee in Groningen. Zij deed ook aan master Midden-Oosten studies. Voor haar afstuderen in 2011 was er geen gelegenheid voor moslim-christen relaties in de Arabische wereld vanwege de politieke onrust. Zij ging zes weken naar Albanië en interviewde een aantal mensen. Na een zijd lang in Libanon gewerkt te hebben viel haar de goede relaties tussen religies op.
Er zijn nogal wat christen-moslim relaties, zelfs geheel gemengde families. Beide groepen zijn even rijk of arm. Religie speelt volgens haar een gerine rol in de politiek (ook goed voor vermindering van spanningen tussen religies!). Het is geen cultuur om elkaar de provoceren over religie. Albanezen zijn in het algemeen nogal nuchter.
Eigenaardig vond ik de positieve  opmerkingen over de eerwraak: die is zo streng dat ze zelden hoeft te worden toegepast en geeft vooral meer veiligheid aan vrouwen.
De bijeenkomst was in een gebouw waar de benedenverdieping geschikt is voor culturele manifestaties. Links van  de spreekster een schilderij waarop een man in traditionele Albanese kleding zichtbaar is.
Volgens de officiele statistieken die Struymans citeerde, is 70% moslims, met een stevige minderheid voor Bektashi moslims, 20% orthodox en 10% katholiek Maar bij de bijeenkomst, waar ook nogal wat in Nederland wonende Albanezen waren, werd vooral benadrukt dat heel veel mensen a-religieus zijn. Bijna nergens in de communistische wereld was tussen 1950-1990 de atheïstische propaganda zo heftig als in Albanië. Maar ja, nu is Albanië toch al wel weer lid van de OIC: Organization of Islamic Cooperation. Sommigen vonden de conclusies van Striykmans toch wel rooskleurig.
Toch blijft het een heldere vraag: is afkicken zo af en toe voor een land of een mens ook wel weer eens goed voor open relaties?