zaterdag 25 februari 2017

Maria in Utrecht

Het Catharijneconvent heeft een grote nieuwe tentoonstelling, die weer een publiekstrekker moet gaan worden. Over Maria. Ter voorbereiding aten wij met een goede vriendin in de ex-Oud-Katholieke Kerk Maria Minor, nu café Olivier. Van het interieur zijn een aantal elementen overgebleven die dit niet alleen een nostalgische tent maken, maar ook iets met wat religieuze heimwee.

Afijn, ook het Trappistenbier is gewild. Daaronder Willibrord die de dom al aan Jezus als wereldvorst aanbiedt en daarnaast Bonifacius met zijn bijbel doorstoken.
Een bijzondere afbeelding vond ik ook wel die hieronder. Het thema van de Boodschap aan Maria, met op de achtergrond een afbeelding van de zondeval, in kunst uit dezelfde tijd.
Ook de islamitische Maria kwam een her en der aan bod. Musea hebben niet het grote verhaal of dé boodschap, maar veel fragmenten. NHJu ook weer heel veel echte kunst, mooie verzamelingen volksdevotie ook. Levende religie hier geboden zonder veel dogmatiek.

De tentoonstelling begint zeer breed met allerlei moedergodinnen, de vrouw als  de grote Schepper. Dat komt zo her en der wel terug: dat naast de patriarchale elementen van Jodendom, Christendom en Islam, de Mariafiguur de milde, moederlijke of vrouwelijke kant bendarukt.

Als grapje staat er in de binnenhof voor aankomende bezoekers deze spiegel, met daarop Maria, met een bloembak in de hand en een veiligheidslamp op haar hoofd.
 Deze nogal uitgesproken naakte Maria, met de vagina stevig naar voren was nogal apart. We hadden zoiets al wel eens gezien in India, boven in de toegangen van een Krishna-tempel. Het bijschrift meldde hier dat het ook wel als afschrikking (van wat? wie?) bij Keltische kerken stond. inderdaad bijna krijgshaftig naakt, niet de bedeesde maagd die we vaker zien.
 Er was ook een zaaltje met persoonlijke impressies van bezoekers, op video opgenomen. Ik heb daar ook een kleine memorie ingesproken. Toen ik 12 jaar was, werd het dogma van Maria met lichaam-en-ziel-tenhemel-opgenomen  afgekondigd (1954).  Ik vond dat toen erg zielig voor Maria: zo helemaal alleen in die grote hemelzaal. Verder alleen Jezus, die het natuurlijk druk heeft, maar helemaal (nog) geen andere mensen. Maar deze Maria Hemelvaart is wel vrolijk: Maria wordt vooral door engelen opgehaald en welkom geheten.

Is afkicken van religie ook wel eens goed? Of: Helpt een tijdje communisme en atheïstische propaganda bij religieus fanatisme?

Deze week was in de Albanese ambassade in Den Haag een lezing door Esther Struykmans, dominee in Groningen. Zij deed ook aan master Midden-Oosten studies. Voor haar afstuderen in 2011 was er geen gelegenheid voor moslim-christen relaties in de Arabische wereld vanwege de politieke onrust. Zij ging zes weken naar Albanië en interviewde een aantal mensen. Na een zijd lang in Libanon gewerkt te hebben viel haar de goede relaties tussen religies op.
Er zijn nogal wat christen-moslim relaties, zelfs geheel gemengde families. Beide groepen zijn even rijk of arm. Religie speelt volgens haar een gerine rol in de politiek (ook goed voor vermindering van spanningen tussen religies!). Het is geen cultuur om elkaar de provoceren over religie. Albanezen zijn in het algemeen nogal nuchter.
Eigenaardig vond ik de positieve  opmerkingen over de eerwraak: die is zo streng dat ze zelden hoeft te worden toegepast en geeft vooral meer veiligheid aan vrouwen.
De bijeenkomst was in een gebouw waar de benedenverdieping geschikt is voor culturele manifestaties. Links van  de spreekster een schilderij waarop een man in traditionele Albanese kleding zichtbaar is.
Volgens de officiele statistieken die Struymans citeerde, is 70% moslims, met een stevige minderheid voor Bektashi moslims, 20% orthodox en 10% katholiek Maar bij de bijeenkomst, waar ook nogal wat in Nederland wonende Albanezen waren, werd vooral benadrukt dat heel veel mensen a-religieus zijn. Bijna nergens in de communistische wereld was tussen 1950-1990 de atheïstische propaganda zo heftig als in Albanië. Maar ja, nu is Albanië toch al wel weer lid van de OIC: Organization of Islamic Cooperation. Sommigen vonden de conclusies van Striykmans toch wel rooskleurig.
Toch blijft het een heldere vraag: is afkicken zo af en toe voor een land of een mens ook wel weer eens goed voor open relaties?

woensdag 22 februari 2017

Rechtsgeleid of rechtgeleid?


Ik kreeg een vraag over het gebruik van het woord recht(s)geleid. Hieronder een antwoord
Het woord rechtsgeleid is helemaal fout. Het zou betekenen dat wij 'door rechts geleid worden'.
Rechtgeleid is dus goed, maar het is een raar woord. In de grote 'dikke' Van Dale, het grootste woordenboek van het Nederlands komt het niet eens voor!  De rechtgeleide kaliefen is een uitdrukking die al heel lang bestaat in kringen van Islamkenners, maar rechtgeleid wordt bijna nergens anders voor gebruikt. In het Arabisch heten deze vier (Abu Bakr, Omar, Otyhman en Ali) de  khulafa ar-rashidun
In de Koran komt het woord rashid 4x voor:
eenmaal in 11:78 waar gesproken wordt over een rajulun rashidun, Leemhuis vertaalt als verstandig man.  (De wanhopige Lut biedt zijn dochters aan mensen van Sodom aan in plaats van de gasten en zegt dan: Is er onder jullie geen verstandig man?
11:87 De mensen van Sjoe'aib vinden zijn boodschap maar raar. Zij willen hun goden niet verlaten en zeggen tegen hem: Jij bent toch de zachtmoedige, de verstandige.
11:97 gaat het over Farao/Fir'aun: het bevel van Fir'aun was niet verstandig.
18:17 hier wordt gesproken over een waliyun murshidun, Leemhuis vertaalt met: een helper die de weg wijst. Waliyun is hier helper (begeleider/voogd, gids) en murshid (afgeleid van rashid) als wegwijzend.
In de studies over hadith heet de tijd van de sahabat en van de vier 'rechtgeleide kaliefen' een gouden tijd, waarin mensen zich lieten leiden en geen fouten maakten. Het is duidelijk een anti-sji'itische term van de soennieten, want die vinden dat 'Ali meteen de opvolger van Mohammed had moeten worden. Van de vier rechtgeleide kaliefen moet vooral Uthman het ontgelden: hij is (net als Umar en Ali) vermoord. In zijn geval vooral omdat hij corrupt was en zijn familieleden overal voortrok. Zo rechtgeleid waren ze dus ook weer niet allemaal!
Hieronder een bord met de andere helden: een bord met de namen van God en Mohammed. Daarnaast Mohammeds dochter Fatima, haar man Ali en hun kinderen Hasan en Husain.

zaterdag 18 februari 2017

Wijsheid in de Janskerk

In de Janskerk wordt in februari een kleine cyclus gehouden van drie zondagen met als thema 'vrouwelijke beelden van God'. Er wordt alleen gekeken naar de Joods-christelijke traditie. De islamitische godsbeelden zijn verdeeld in twee series (van de 99 mooie namen voor God): de machtige en de lieflijke: jalal tegenover jamal, mannelijk tegenover vrouwenlijk.
Er werd afgelopen zondag ook een schilderij onthuld van Angie Devereux met de titel Waiting for Sophia.
Hert is een stralend gouden afbeelding (mag niet bij de iconen van de Kopten, maar de Grieken en de Russen vinden dat wel OK). De reacties waren nogal gemengd: het gezicht van de vrouw is nogal serieus, bijna stuurs te noemen. Nogal in zichzelf gekeerd. Maar wel bijna een zonnegodin met al die stralen. Ze blijkt zwanger te zijn. Dus een beetje in de stijl van de zwangere zangeres Beyoncé.
We hebben wat gespeculeerd over scheppingsideeën in de stijl van een intelligent design: maar dat blijft een abstracte idee. Hier wordt, net als in Wijsheid 8, de adviseur van God bij de schepping als een vrouw voorgesteld die plannen voorlegt en wellicht ook uitvoert. Wijsheid, logos, demiourgos, het zijn termen die de overgang van één goddelijke eenzaamheid naar de veel van een niet-volmaakte wereld begeleiden. Moeten we dat nu met die oerknal-theorie maar achterwege laten? Combineren?
Op een detail van het schilderij blijkt de baby er al bijna klaar te zijn. De voetjes zijn zichtbaar. Is Sophia nu de vrouw of de baby? Woorden die ik kon terugvinden zijn onder meer:
All scripture is inspired by God (2 Tim 3:16); He saved and called us  (2 Tim 1:9); You saw me before I was born (Psalm 139:16); We do not speak in words taught by human wisdom (1 Cor. 2:13) God will give you strength (2 Thess. 3:3).
Een baby nu al, vóór de geboorte, beplakt met zinnige bijbelteksten. Dat wordt nog wat!
Joop Smit had wel problemen met de wirwar aan spreuken, ideeën. Maar hij kwam wel met weer een onbekende tekst:  in Numeri 11 klaagt het volk dat ze te weinig te eten krijgen. En Mozes klaagt bij God over het volk: Bent u mij zo weinig gelegen dat u mij de last van heel dit volk te dragen geeft? Ben ik soms zwanger geweest van dit volk, dat ik het ter wereld heb gebracht? En dan wilt u mij gebieden om het in mijn armen te dragen, zoals een voedster een zuigeling draagt...
Benieuwd wat er verder van deze serie wijsheid zal komen.

zaterdag 11 februari 2017

De Silence-film van Martin Scorcese: is waarheid universeel?

Gisteren werd de film Silence van Martin Scorcese in de Utrechtse bioscoop Rembrandt gedraaid, waarna er een heerlijke sushi-lunch was en een serie korte lezingen in de Geertekerk.
Organisator was de remonstrantse kerk, meer specifiek Dr. Sigrid Coenradie, dominee in Deventer en in Augustus 2016 op Endo gepromoveerd bij Johan Goud in Utrecht. De opkomst was buiten verwachting groot: ruim 200 mensen in een overvolle grote filmzaal voor een lange en zeer aangrijpende film. Er kwamen woorden als 'verpletterend, overrompelend, weerbarstig'.
Het verhaal speelt zich af in Japan: nadat in de jaren 1570-80 een grote massabekering had plaatsgevonden bij edelen die tegen de shogun van Ende/Tokyo in opstand waren, kwam er een christenvervolging na 1600. De bekering van mensen rond Nagasaki had ook wel politieke motieven: steun van Portugese moderne wapens. De vervolging was er dus ook op gericht om de vreemde religieus-politieke beweging de kop in te drukken.
Een Jezuïet, pater Ferreira had zich afvallig getoond en bestudeerde nu de Japanse cultuur en droeg ook de supeirieure westerse kennis over geneeskunde en astronomie over aan moderne Japanners.
Twee jonge Jezuïeten gaan op zoek naar deze Ferreira. Ze ontmoeten christelijke dorpen in een streek waar de arme boeren ook in een boerenopstand zijn verwikkeld, tegen de te hoge belastingen. Er zijn dramatische martelingen-scenes, die doen denken aan Ben Hur, de oude film. De Jezuïeten worden gevangen genomen. Een wordt gedood, de andere, Rodriguez, volgt uiteindelijk ook de weg van Ferreira, waarmee hij nog wat Japanse levens van christenen redt en zelf ook verder kan leven.
Helemaal boven de oudere Ferreira, daaronderde gevangen genomen Rodriguez.
Het boek, de Japanse eerste film  uit 1971 en deze film blijken steeds een ander slot aan het verhaal te geven. De film van 1971 gaf nogal stevige kritiek op de absolute staat Japan, waar de individuele keus voor christendom niet mogelijk was. Hij eindigde toen in een erg lange kus van Rodriguez met zijn Japanse vrouw. Was dat naast een afwijzing van de japanse staat ook een afwijzing van dat andere grote en absolusitische systeem, de katholieke kerk?
In de compacte tekst van de schrijver van het boek Sushaku Endo, komen veel thema's naar voren. Een ervan is de cultuur van Japan als een moeras waarin de christelijke religie geen wortel kan schieten. Christendom is waar in Europa, maar in japan is er een andere waarheid nodig!
Marc de Kesel  zocht de kern in een zin van het boek (niet in de film!): De weg van de genade is het opgeven van het ik. De priesters kunnen door hun geloofsafval mensen redden: moeten zij dan aan hun eigen glorie en waarheid vasthouden? Dat doen ze uiteindelijk niet en dat zou dan ook de kern van het boek zijn. Ik schreef dit op als het graankorrel-ideaal: de graankorrel moet sterven om vrucht voort te brengen...
Over de functie van lijden, over de stilte van God, reservatio mentalis, spanning tussen Christendom als sociaal-politieke boodschap, de relatieve betekenis van sacramentele mis, biecht, geloof in paradijs, heel wat thema's kwamen langs. De film bleek in ieder geval niet zo simpelweg 'Superkatholiek' te zijn en eenvoudig eenduidig als onze Volkskrant suggereerde.
Een heel bijzonder figuur in de film is de ambtenaar en inquisiteir Inoue. Hij is een vriendelijk, liberaal diplomaat, zo absoluut anders dan ik me had voorgesteld: dogmatisch en hardvochtig. Hij geeft redelijke argumenten, suggereert daqt de priesters het niet hoeven te menen, alleen maar even op de beeltenis van Jezus trappen is al voldoende.
Ik ga het boek weer opnieuw lezen.

dinsdag 7 februari 2017

Is Fethullah Gülen een/de Volmaakte Mens?

Ik vertaal momenteel delen van het hoofdwerk van Fethullah Gülen in het Nederlands. Niet meer dan 10% van de 1000 bladzijden van het hele werk. Dus toch nog aardig wat. Een sectie (laatste van deel II) gaat over de Universele Mens, Insan Kamil, ook wel de Volmaakte Mens.
Die is er in verschillende vormen: als een soort eerste verschijning, hoogste schepping van God. Zoals er een hoge christologie is, is er ook een hoge leer over Mohammed, waar de grote profeet de absolute weerspiegeling is van de Godheid. Maar er is ook een lagere vorm van de Volledige Mens mogelijk: de andere profeten, mystieke leiders.
Dus is Gülen zelf ook een volmaakte mens? Ziet hij zichzelf ook zo?



Ziet Gülen zichzelf als een Volledig Mens? Daar schrijft hij hier niet over. We zouden het hem eens moeten vragen. De beste kandidaat in zijn omgeving is zonder twijfel Said Nursi (1877-1960), die de eretitel draagt van Bediuzzaman, 'De Unieke van zijn tijd'. In zijn autobiografie beschrijft hij een soort bekeringservaring. Hij wilde bij de groep van uitverkorenen rond Said Nursi gaan horen, ook al heeft hij Said Nursi zelf nooit ontmoet. Hij ontmoette rond 1957 een vertrouweling van hem:

Muzaffar Arslan was open en eerlijk, bescheiden, met een levensstijl, zoals de sahaba, de metgezellen van de profeet Mohammed. Hij had een verpletterend effect op mij .. Ik heb altijd een grote bewondering gehad voor de sahaba. Toen ik hem zag, zei ik in mijzelf dat ik eindelijk de figuur had gevonden die ik al lang zocht. Sinds die dag wilde ik deze sfeer niet meer kwijt. Zijn broek was opgelapt bij beide knieën. Zijn jasje paste precies bij die simpele broek. Deze eenvoud riep verschillende emoties bij mij op. .. Ik ging naar de moskee en na het gebed brandde ik van verlangen en aandrang die ik niet volledig kan beschrijven. Ik bad: God, aanvaard mijn gebeden en help om bij de kring van vrienden te blijven, help me om een van hen te worden. Help me om een deel te worden van deze beweging (hizmet). Ik smeekte tot God de hele nacht tot het weer licht werd. Ik heb mijn hele leven maar één of twee keer zo intens gebeden tot God en in zo'n toestand van nabijheid. Ik kermde en snikte tot de morgen.

Deze ervaring geeft wel aan dat hij voor zijn verdere leven een positie in die religieuze kring zocht.  Hij is nooit getrouwd, leefde simpel, leefde alleen voor de prediking en uitbouw van onderwijs en andere sociale activiteiten. In een eigenaardige vergadering van Diyanet, het Turkse Directoraat voor Religieuze Zaken, van 3-4 Augustus 2016, is een document aangenomen waarin Gülen op twintig punten fel wordt aangevallen. No. 8 verwijt hem dat hij in dromen en ook wakker gesprekken zou hebben gehad met de profeet Mohammed. Daar staat ook dat hij zich zou hebben uitgeroepen tot de teruggekeerde Jezus Christus. Volgens de islamitische overtuiging komt Jezus kort vóór het einde der tijden terug om een Heer van het Kwaad (dajjaal) te overwinnen en de terugkeer van Mohammed voor te bereiden. Maar er zijn geen bewijzen dat Gülen zichzelf als zodanig beschouwt. Integendeel: in de sectie over Opkleuring en onderscheiding maakt hij juist personen belachelijk die verklaren dit te zijn.
                In diezelfde serie aanvallen op Gülen verklaart no. 12 dat hij bij zijn bezoek aan de paus op 9 Februari 1998  de kern van de islam zou hebben verloochend. Hij zou van de twee delen van de geloofsbelijdenis het erkennen van Mohammed als profeet achterwege gelaten hebben. Alleen de belijdenis van één God zou hij hebben genoemd als punt van overeenkomst tussen christenen en moslims. Door de belijdenis van het profeetschap van Mohammed achterwege te laten zou hij een van de islam afvallige zijn geworden. Als we in zijn grote werk over het soefisme zien hoe vaak hij daar over Mohammed als de grootste profeet en zelfs het meest volmaakte schepsel spreekt, klinkt deze aanklacht alleen maar ongeloofwaardig en is duidelijk met kwade bedoelingen neergeschreven. (Zie hiervoor: http://webdosya.diyanet.gov.tr/anasayfa/UserFiles/Document/TextDocs/4df18d6c-77b3-46a7-9750-b588fe5bd85e.pdf; gelezen op 6 febr. 2017)
Als 'extra' hierbij nog maar een keer de mooie tekening die Frans Kalb maakte overde boodschap van fethullah Gülen, met name voor zijn volgelingen in West Europa: Hizmet de beweghing van dienstbaarheid heeft een boodschap van participatie, integratie, onderwijs en dialoog. Daarover gaat het maar zelden in de vier dikke delen van Sufism, waar meer de spirituele, niet de maatschappelijke boodschap van Gülen wordtbeschreven.

Klibansky in Zwolle: een dol springende gelovige?

Joseph Klibansky is in 1984 in Kaapstad geboren. Hij heeft al een groot oeuvre aan kolossale schilderijen/collages gemaakt en een grote serie beelden (en dat hebben we die van de beeldentuin in kasteel Nijenburg nog niet gezien).
In De Fundatie in Zwolle zagen wij onder meer Leap of faith. Een astronaut die een kruis draagt, zoals Jezus deed en de Filippino's nu nog. Het heet LEAP OF FAITH. Wat moet ik me daarbij voorstellen? Niet echt bloederig, zelfs zo blinkend dat je in dat gezicht een selfie kunt maken. Is dat geloof in de macht van de mens, vertrouwen in zijn technische kunde, zodat de mens op de maan kan komen. Maar wat voor zin heeft dat kruis daar?
Het schijnt voor Kierkegaard te zijn geweest die de term gebruikte: dat geloof een sprong in het duister is, zonder mogelijke rationale verantwoording. Het is wel duidelijk dat kunst duiden een apart vak is!

We hadden de koepel, niet als een ronde dom, als bij de Sint Pieter of de Reichstag in Berlijn, maar echt als een ei, al vaak gezien. Ik dacht dat hij wit was, maar het is lichtblauw in allerlei schakeringen.

De DDR traditie: oude kunst blijven maken! Werner Tübke

Het is geen koude winter, maar wel vaak guur, regenachtig. museumweer.  Afgelopen zondag gingen wij naar Singer, Laren. Er waren foto's en video's van Desiree Dolron. Ze maakt ze in heel aparte series. Strakke vrouwenfoto's die zo steriel zijn dat ze nauwelijks lijken te leven. Over elkaar tuimelende beelden op videa.
Heel bijzonders was een serie over het geweld dat gelovigen zichzelf aandoen. Nu eens niet het geweld van bommengordels, autobommen, maar gelovigen die zichzelf martelen. Ze had een grote zaal vol gehangen: christenen op de Philippijnen die een kruis dragen en zichzelf de handen laten doorboren. Hindoes in Malaysia die hun wangen doorboren en aan armen zijn opgehangen aan een soort vleeshaken door een  vel. Ook erg veel bloed zie je bij de Muharram-geselingen als sji'itische moslims de dood van Hussain herdenken en meeleven.
Enkele dagen later gingen we naar Zwolle. We wilden eerst naar Nijenburg voor de paralleltentoonstelling, maar kwame in Nijhe, terwijl de naar Heino hadden moeten gaan om naar het kasteel te lopen. We stonden er een tijdje op een zeer stil en eenzaam station. Daar kwam op de overkant deze man ook stil te staan. Voor de volgende keer weten we nu hoe we moeten gaan: niet de trein naar Arnhem, maar die naar Hengelo nemen.
Werner Tübke kreeg meer dan helft van het museum De Fundatie in Zwolle voor een bijzonder grote selectie uit zijn werk. Hij was de grote schilder van communistisch Duitsland (DDR) tussen 1950-1990./ Veel grote werken, waaronder een panorama volgens klassieke afmetingen (120 m lang, 14 meter hoog, staat ergens in Oost-Duitsland; hier wel voorstudies).
Niks geen kubisme, abstracte kunst, minimalisme of zo, maar lichamen zoals Dürer of El Greco ze in de renaissance maakte. En schilderijen propvol met realistische verhalen. Zo veel figuren dat het je vaak gaat duizelen en er geen gelegenheid is om het allemaal te duiden of op je te laten doordringen. In het officieel atheïstische Oost-Duitsland maakte hij toch ook weer niet te simpele verheerlijking van de zegeningen van het communisme naast de rampen van religie en kapitalisme. Hij gaf veel herinneringen aan de religieuze beelden. Zo wordt in dit schilderij over de Hongaarse opstand van 1956 een demonstrant gewond uit een lantaarnpaal gehaald, maar het is duidelijk een soort replica van de kruisafname.
Het ging niet altijd goed: zijn kunst werd soms niet politiek correct gevonden en hij ging ook een tijd naar Uzbekistan. Hierboven een schilderij van Samarkand, naast de talloze hardwerkende boeren aldaar.
Weer zo'n schilderij met vrij/zeer veel mensen erop: Christus staat op uit het graf, de soldaten om hem heen zijn gevallen er is een triomftocht van bevrijde mensen. Onder de genezen zieken, als ik het goed zie: ook al zijn de maten fors (al gauw anderhalve meter breed), je moet eigenlijk langer kunnen kijken en niet zoveel op een morgen willen zien. Dit zou je tijdens een lezing of preek in de buurt moeten hebben. Dan kun je het rustiger bekijken. Prachtige tentoonstelling. En dan was er ook nog een grote zaal en overloop met ander werk. Geweldig museum geworden, dat in Zwolle en druk ook.

donderdag 2 februari 2017

Gülen en Ghazali

Ik ben momenteel samen met Gürkan Celik bezig om een hapbare versie te maken van het hoofdwerk van Fethullah Gülen, de nog steeds omstreden Turkse moslimleider. Het heet Sufism in de Engelse vertaling. Een eerste deel van de vier is al vertaald, uitgegeven en nu op internet beschikbaar: fgulen.com/nl/publicaties/basisconcepten van het soefisme. Steeds wordt één term besproken, zo'n 35-50 per deel en daar wordt dan in zo'n 500-1000 woorden een aantal losse beschouwingen over gegeven. Van deel II heb ik nu al stuken vertaald met titels als Zelfbeheersing, vrijheid, menslievendheid, verfijning, kennis, wijsheid, onderscheiding.
De structuur van Sufism doet op het eerste gezicht denken aan het grote werk van Imam Ghazali die zijn hoofdwerk ook in vier boeken verdeelde. Een belangrijke vergelijking tussen de twee personen is ook wel dat zij allebei een lange tijd in vrijwillige ballingschap zijn gegaan. Al-Ghazali (sterf 1111, gemakkelijk te onthouden) was docent aan de universiteit van Baghdad rond 1080 in een tijd van de Assasijnen, de mystiek-terroristische sekte die in de Caucasus hun centrum hadden en veel aanslagen pleegden op mensen die hen niet zinden. Net als de Taliban en IS deden zij ook aan drugshandel en kidnapping, want het geld was ook belangrijk. Muhashishin, dus hasj-kwekers en -gebruikers is hun Arabische naam. Ze sloten ook wel allianties met de kruisvaarders tegen andere moslims.

Boven staat hier een afbeelding van Franciscus (in 1218 ontmoet hij de sultan van Egypte). Daaronder het eerste van de vier delen van Sufism van Fethullah Gülen.
 
Veel hoofdstukken van Ghazali zijn ook een beschrijving van deugden, vooral in de delen 3 en 4. Maar de eerste twee delen van Ghazali zijn toch meer een soort uitleg van de catechismus: de basisverplichtingen van moslims zoals het gebed vijfmaal per daag, de armenbelasting, bedevaart naar Mekka, komen in het eerste deel uitvoerig ter sprake. In deel II staan veel sociale verplichtingen (waaronder een zeer soepel en praktisch hoofdstuk over sex waarin mannen wordt aangeraden om niet teveel aan eigen genot te denken maar de vrouw ook te laten genieten: islam is hierin heel wat realistischer en vrouwvriendelijker dan veel christelijke handboeken).
Gülen zegt steeds dat de sharia moet worden opgevolgd en dat een uitgebreider aandacht voor het spirituele daarop moet volgen. Maar de sharia laat hij vrijwel onbesproken, geen debat over allerlei kleine geboden en verboden, maar positieve verhalen over karakter-verbetering.

Achmed Akgündüz, rector van de IUR, Islamitische Universiteit Rotterdam, heeft herhaaldelijk verteld dat hij in 2003 twijfelde of hij de uitnodiging om in Rotterdam rector te worden wel moest aannemen. Hij had toen ook naar Princeton University kunnen gaan. Hij kreeg een visioen van Said Nursi in zijn droom. Herhaaldelijk zelf. Nursi zei dat hij naar Rotterdam moest gaan 'want de christenen van Europa kunnen de secularisatie alleen niet aan. Wij moeten hen helpen.'
Ik lees en vertaal nu  Gülen om te kijken ook of de mensen van Europa met deze spirituele adviezen geholpen worden. In de komende meer Gülen dus!