dinsdag 22 november 2016

Een facelift voor Maria of toch: De Maria numquam satis? Of: Kan het ook een beetje minder?

Er is een oud adagium, nog in het Latijn; De Maria numquam satis: vrij vertaald: over Maria kan het nooit genoeg/ te gek zijn! Er zijn zoveel afbeeldingen, teksten over haar, zovele titels in de litanie. Koningin van ... alle volkeren vindt een groep nu in Amsterdam. Ze was in de 18e eeuw al koningin van Polen.
In de Janskerk van Utrecht is er een Adventsproject, waarin als thema wordt gezien; Maria als degene die de kunst van het (ver)wachten verstaat. Die gevoel heeft voor het Heilige, die de wijsheid draagt en baart, de woorden bewaart in haar hart. Maria ook als tegendraadse kracht, als bron van onverzettelijkheid en recht ... Rondzwervend op de wegen, hoogzwanger op zoek naar onderdak, een asielzoekster. Die haar zoon inspireert en ziet opgroeien tot een groot man. Inspiratiebron voor alle Malal's. Maria de Dwaze Moeder, die samen met de Argentijnse moeders zoekt naar haar zoon. Een Maria voor alle vrouwen.
Daar komt 18 December een theater-zangvoorstelling voor in de Janskerk, door onder meer Elly Zuiderveld (van Elly en Rikkert!).
Ik ga zeker kijken. Maar eerst moet ik nog even afkikken (met schilder Max Ernst) van die oude Maria, anders lukt die nieuwe zeker niet. Dat gaat in vijf punten.
1. Allereerst die maagd: wonderbaarlijke IVF met die raarste zin uit het Te Deum. Qui non horruisti virginis uterum. Waar Jezus wordt geprezen omdat hij 9 maanden wachttijd in de baarmoeder van Maria wilde doorbrengen (Moslims hebben dat tot ten hoogste twee uur teruggebracht, maar toch!). Dat moet toch wellicht toch eerst uit ons collectief denken.
2. Dan Efese 431: dat rare concilie waar Maria wordt uitgeroepen tot Moeder van God (en zo dus 'haar eigen schepper heeft gebaard', tu quae genuisti tuum sanctum genitorem staat het in de Antifoon Alma Redemptoris Mater). De Nestorianen zijn daar in de ban gedaan en ook de moslims die hen in dit opzicht hebben gevolgd.
3. Ook 1853 een uitspraak van de Paus: dat Maria gevrijwaard is van de erfzonde, dus niet iets heeft wat verder van alle gewone mensen is. Zij is dus geen gewoon mens meer.
4. Een dogma uit 1953 dat Maria met Lichaam en Ziel in de hemel is opgenomen. Dat vond ik als kind erg zielig: zit zij in die kolossale hemelruimte, alleen met Jezus en zichzelf. Alle andere stoelen (nog) leeg. Nog geen leuke hemel.
5. De nieuwste hobby: Maria Koningin van alle Volkeren in het Amsterdamse afgekondigd zo in de jaren  1945-1989. Omdat Maria de moeder is van Jezus komt er van hem als Verlosser niets als ook niet haar 'aandeel' wordt erkend.
Moeten we deze pijnpunten maar laten zitten en aan een Nieuwe Maria beginnen? Of is er toch een beetje therapie om aan die oude Maria te ontkomen. Zeker heeft de nadruk op maagdelijkheid geholpen aan de moeilijke omgang van christelijke theologie met sex. Al heeft dat natuurlijk ook met de algemene gnostische invloed te maken (Manicheïsme). Afijn dat moet dus wel uitgezuiverd worden. Maar de mooie oude schilderijen en muziek, ja dat moet wel blijven!