Van 8-13 mei 2008 organiseerde de Dialoog-Akademie een Istanbul-reis. Het werd aangekondigd als een in situ training in dialoog. We waren met 26 deelnemers, een aantal zestigers, bijna allemaal bij universiteiten werkzaam en een aantal dertigers, juist afgestudeerd. Doel was het bezoeken van organisaties en personen, gelieerd aan wat vaag 'De Gülen-beweging' wordt genoemd. Dat is een beweging die behoorlijk aanhangers en tegenstanders kent, zoals het huidige Turkije kennelijk over alles zwaar verdeeld is. Als een constitutioneel hof serieus overweegt om een partij te verbieden (de AK Paertij van Erdogan) die 46% van de stemmen kreeg en een democratisch gekozen president en eerste minister leverde, dan gaat het echt wel hard tegen hard.
Startpunt was de Journalist and Writers Foundation, opgericht door Gülen in 1994. Het was min of meer zijn politieke coming out, nadat hij tot 1980 vooral bezig was geweest met islamitische 'Alpha-trainingen', islamitische basiscursussen voor geloofskennis, en met het opzetten van kleine internaten voor begeleiding van middelbare scholieren, juist om kinderen met een religieuze achtergrond goede algemene ontwikkeling te bieden (naast versteviging van hun religieuze basis). Zoiets als wat de colleges van Jezuïeten, Dominicanen, Franciscanen, Broeders van Ouderbosch, zusters Ursulinen en talrijke anderen voor tienduizenden katholieken in Nederland deden. Net zoals bij die katholieke kostscholen zullen er vele tientallen, honderden zijn die daardoor een blijvende haat tegen het geloof of de geloofsdwang hebben opgelopen. Averij voor de ziel. Die kregen wij na terugkeer uit Nederland ook bij NOVA-TV te zien. De voorbeelden die wij hier zagen overtuigden ons dat het bij veel misschien heel goed kan aflopen!
Vanaf 1980 kon Gülen ook eigen scholen opzetten. Net als bij de vaderlandse verzuiling werd onderwijs zijn stevige anker voor een belangrijke plaats voor de islam in een door Atatürk behoorlijk religie-vijandig geworden maatschappij. De Gülen-scholen zijn zeker zeer modern, want religie en wetenschap bijten elkaar niet, integendeel, alleen door wetenschap kom je vooruit in het leven en die journalistenbeweging diende dus om in het sociaal-politieke leven een stem te krijgen. Gülen wil dat geen exclusief-islamitische stem laten zijn en staat zeer open naar de westerse wetenschapswereld en wil ook met andere religieuze stromingen goede contacten onderhouden. Hij bracht een kort bezoek aan de paus in 1987, waarvan foto's gemaakt zijn, die als een soort bewijs-van-openheid zijn gereproduceerd. Zo zijn er ook bezoeken aan de Oecumenische Patriarch in Istanbul. Er is een prachtige DVD met een lied waarop een Joods, Moslim en een Christelijk koor een nieuwe compositie zingen, Allahu Akbar en Ubi Caritas en Sjema' Israel Adonai Ehad door elkaar klinken, met een Turkse Gordon erbij die het aan elkaar zong. Dit interreligieus musiceren is in enkele miljoenen exemplaren in Turkije verkocht. Wij kregen ook een exemplaar. -
Paule Maas-Steenbrink met Alaattin Erdal in de luxe van het Dolmabace-paleis
We zagen die eerste dag ook nog een modern (18e, 19e eeuws) paleis in Europese Versailles-stijl, Dolmabace, een soort tegenhanger van het oudere meer typisch islamitische Topkapi-Paleis. Het diner was ergens langs de Bosporus, rustplaats bij een boottocht met schitterend weer. Daar spraken we met zakenlui die de dialoog-activiteiten van het Gülen netwerk ondersteunden (en ook dit diner hadden betaald).
Het lukte me niet om een mooie foto van het gebouw van buiten te maken. Hier een impressie van het trappenhuis.
De tweede dag begon met een bezoek aan de krant Zaman, waar we onder de indruk waren van het strak moderne en kolossale gebouw, van de kundigheid van diverse journalisten, waar we verder inzicht kregen in de ingewikkelde problemen van politiek Turkije, maar ook wel wat vragen hadden. Een van de inleiders, een Turk die jaren in de VS heeft gedoceerd, en de laatste vijftien jaar vaak bij Gülen was geweest, had geen goed woord over voor de Alevieten: allemaal OK, maar ze mogen zich zeker geen moslim noemen, want dat zijn ze helemaal niet. Dat vond ik redelijk ongenuanceerd, maar ik ben geen Turk en moest mijn mond hier verder maar over houden.
