Een Vijfde Evangelist ...

Anton Wessels heeft ooit gesuggereerd dat de Koran naast de vier evangeliën in de canon van de christelijke geschriften had kunnen worden opgenomen, als er niet zo'n grote tijdsafstand met de vier evangelies was geweest.
Misschien wat overdreven. Maar als idee wel aardig.
In mijn boekenkast staat een vertaling van Flavius Josephus, Antiquitates Judaicae (geschreven in het Grieks, maar bekend onder de Latijnse titel), vertaald door F.J.A.M. Meijer en M.A. Wes. Dat blijken Fik Meijer en Marinus Wes te zijn. Nu heeft deze Josephus-kenner een boek over/vanuit Josephus geschreven, gericht op Jezus. De evangelist is hier dus Josephus. Het eerste deel geeft de omgeving van Jezus' optreden weer vanuit de feiten die Josephus daarover weergeeft. Jezus-in-context dus. Het duizelt je aan opstanden, terreurdaden, moorden, maar wel wordt duidelijk dat de Joden al heel lang voor Jezus onderling verdeeld waren: voor een participatie in de hellenistische cultuur ofwel voor een isolatie en versterking van de eigen tradities en religie. Een favoriet boek voor hem is dat van J.P. Meijer, A Marginal Jew. Rethinking the Historical Jesus. Dat besef je op iedere bladzijde van dat eerste deel: hoeveel bewegingen er geweest zijn en hoe die vaak verschilden, zonder samenhang vaak en dan die van Jezus daartussen en die heeft het tot de grootste wereldreligie gemaakt! Ik heb dat eerste deel met grote belangstelling gelezen, zeer vlot geschreven, toegankelijk, niet te omslachtig.

Het tweede deel (151-313) geeft dan een reconstructie van een Leven van Jezus, vanuit de belevenis van Josephus (geb. in 37 dus enkele jaren na de dood van Jezus). Josephus schreef maar een tiental regels over Jezus en zelfs die zijn nog omstreden. Dus hoe? Vanaf de geboorteverhalen worden bij alle fasen van het leven beschreven naar parallel verhalen in de Grieks-Romeinse wereld en (zij het veel minder) het Jodendom. Daar had ik vaak problemen mee. In de moderne exegese wordt het geboorteverhaal (eigenlijk de twee: Lukas helemaal anders dan Matteüs) gezien als een literair motief, maar hier krijgen we vooral vergelijkbare zaken uit de hellenistische wereld. Wel een verwijzing naar Abraham's vrouw Sara die moeite had zwanger te worden, niet naar Samuëls geboorte (alhoewel Anna te drieën toch daarvandaan komt). Bij de wonderverhalen hetzelfde: een aardig aantal wonderen uit de antieke wereld, die duidelijk maken dat de tijdgenoten van de evangelisten minder moeite hadden met dat soort vertellingen dan onze moderne tijdgenoten, maar wat doe je daar mee?
Ik had ooit een Indonesische student die een master thesis over Rudolf Bultmann en Entmythologisierung wilde schrijven. Hij snapte het probleem van Bultmann niet: die wonderen zijn er toch gewoon? Het blijft wel een fascinerend boek. Jona Lendering schreef er een venijnig commentaar op op de website historiek.net. Het blijft vooral in het eerste deel een zeer toegankelijk boek, maar dat Josephus een vijfde evangelist zou zijn geweest?  Dat is echt overdreven en buiten alle proporties. Inhoudelijk wordt er maar weinig gezegd. Het Koninkrijk Gods zou de kern van de boodschap van Jezus zijn geweest, maar dat wordt door Josephus zelf ghelemaal niet en door Meijer ook weinig uitgewerkt. Nee, dan vind ik die eer voor de Koran beter op zijn plaats.