Oek de Jong (geb. 1952, dus tien jaar jonger dan ik zelf), publiceert sinds 1979. Zijn stevigste boek verscheen in oktober 2012,
Pier en Oceaan, naar een schilderij van Piet Mondriaan, die begon als landschapschilder. Maar in dit schilderij is weinig van het landschap terug te vinden.
Het boek gaat over de eerste 18 levensjaren van de in 1952 geboren Abel Roorda: moeder zwanger voordat ze kon trouwen (eindeloos wachten in die woningnood van na de oorlog). Manlief wordt conrector in Friesland, later rector in Zeeland. Over die twee vlakke provincies gaat het boek dus en er is veel schildering in van de landschappen, waarin het dus wel op Mondriaan lijkt. Ik durf over de tegenstelling Pier en Oceaan geen gok te wagen.
Op het kleine aantekenvelletje schreef ik
allemaal tobberds. Heel veel loopt moeizaam in deze roman, er is veel pech, mensen zijn ongemakkelijk over zichzelf, doen dingen die ze eigenlijk niet zouden moeten doen, vinden ze zelf. Bijna noodlotterig, veel ongewenste ellende en dat nog eens heel stevig uitvergroot. Toch is het een prettig en eigenlijk fascinerend boek om te lezen: het gaat over de tijd die ik zelf heb meegemaakt, 1952-1970, een langzame opgang naar grote culturele en individuele vrijheid, met een goede doos humor en wel wat cynisme beschreven.
Het boek schijnt in twee delen verschenen te zijn, maar wij hebben alleen de versie in één deel, met de afbeelding van deel 2: zit de 18-jarige Oek de Jong daar op een paal bij zee? In deel 1, Friesland, wordt er nogal wat geschaatst en op een boot gevaren. Abel komt zelfs een keer onder het ijs terecht, maar houdt er geen trauma aan over en wordt simpel gered. p 483: klimmen op een paalhoofd.
Op 11 november aanstaande komt De Jong voor een dag die wordt georganiseerd door Johan Goud onder het thema literatuur en levensbeschouwing. Ik ben benieuwd want veel diepzinnige en troostvolle visies op het leven vinden we hier niet. De
nausée van de goede oude Sartre lijkt wel te domineren: leven heeft in ieder geval geen voorgedrukte zin, al kunnen wij er wel een goede draai en dus wat zin aan geven.
Zal pag. 552 de kern worden: dat is een oneindigheidservaring, kort, op het einde van een eindexamenfeestje met dronken mensen: "hij zag de zwak verlichte Volkswagenbus met de twee meisjes erin, de schimmige gedaantes van de jongens die op lege flessen schoten, hij zag de boom waarvan het bier droop en rook de aarde [er wordt heel veel geroken in dit boek, zeker zo ruikerig als visueel], en opnieuw onderging hij het 'eeuwige' dat hij niet kon benoemen, iets wat buiten al deze dingen stond of juist deze dingen was."
Oek de Jong was al 28 maart in de college-serie van Johan Goud. Daar bleek dat hij zich wat levensbeschouwing sterk voelt aangetrokken door Taoïsme. Enkele sleutelwoorden die ik toen opschreef naar aanleiding van zijn essay
Alles is ijdelheid, over niet-handelen, niet-weten, de dingen op je af laten komen. Zo is ook zijn essay: geen doorwrocht betoog, eerder een verhaal dat nog alle kanten uit kan. Tot 1960 was de Nederlandse literatuur sterk gedomineerd door het christendom, dat toen (Hermans, Karel van 't Reve), stevig werd afgevoerd, terwijl dat in Duitsland niet zo hard gebeurde.Hij wil wel een 'religieuze gloed geven aan de belevenis van het alledaagse'. Dat doet hij niet zo sterk als in het magisch realisme van Murakami. Dostojevski blijft een groot voorbeeld voor hem.
Hebben wij in deze beelden-tijd, met TV, berichten in kranten en blogs, waar toch alsmaar plaatjes bij moeten, geen college of lezing zonder Powerpoint, toch nog behoefte aan gewone romans, zonder plaatjes? Oek de Jong gelooft van wel, want daardoor kunnen we onze eigen beelden scheppen. Hij citeerde zelfs Lidewei Edelkoort, de irritante 'trendwatcher' die zo lekker vaak en mysterieus over toekomstige trends kan spreken.
Er kwamen ook wat oordelen over collega's : Willem Frederik Hermans heeft "geen grote stijl, daarvoor moet je naar Tommie Wieringa". Kader Abdolah heeft wel allemaal erg korte zinnen. Je moet die korte juist afwisselen met lange zinnen, dan is het muzikaler.
De Jong zou niet kunnen schrijven als Grunberg met zijn aforismen. Zo stellig doet De Jong het niet.
Zijn obsessies, of hoofdthema's: God, dood, Eros. Wat gaat er allemaal gebeuren als er geen God is?
