Islam naast Joden en christenen in Antwerpen

In het mooie gebouw van Museum aan de Stroom in Antwerpen zagen we gisteren de tentoonstelling Heilige Plaatsen, Heilige Boeken. Uit de traditie van Joden, Christen en Moslims werden voorbeelden gegeven van bedevaarten naar de heilige plaatsen. De boeken waren er ook wel, maar minder toch. Uiteindelijk is het bedevaartfenomeen eigenlijk iets van de volksreligie met allerlei folklore, tot en meet handel, commercie. Heel veel niet-officiele aspecten dus ook vcan die religies. Intern binnen één religie is dat al verwarrend, maar bij drie religies naast elkaar gezet is dat moeilijk in een sterke tentoonstelling bijeen te brengen.

Het was er erg donker en mijn foto's waren dan ook niet best, maar deze tekst (een van de ca 30 persoonlijke commentaren die op de wanden stonden) beeldt de bedoeling wel het beste uit:
Het gevoel dat ik in Mekka had is onbeschrijfelijk.
Het is vreugde, liefde, angst, spijt  voor de slechte daden,
geluk gemis ... Allerlei gevoelens door mekaar.
Er waren heel veel mooie dingen te zien, maar alles dus nogal fragmentarisch. Twee foto's van de commercie: een poster van de Three Sisters, alias de Kongsi Tiga, de 3 Nederlandse maatschappijen die veel geld verdienden aan de reis tussen Batavia en Jeddah/Mekka in de laat-koloniale tijd en een reclame voor Israel: niet-religieus, zoals het vroege zionisme nu eenmaal was. (Foto's van Wilna Wierenga die betere maakte dan ik, wilden niet op de blog kiomen, dus toch maar die van mij zelf!)

Hieronder de drie die samen met mij naar Antwerpen op deze gevarieerde bedevaart gingen: Wilna Wierenga, Paule en Joop Vernooij. Maar zoals het bij een bedevaart hoort, ging het nu alleen of vooral om het einddoel, maar om de weg zelf, gesprek en gezelligheid!
Er was geen afbeelding van de gewelddaden bij die bedevaartplaatsen: conflicten over Kerbela (zelf ontstaan na een gruwelijke moord en veldslag), de corruptie waardoor de Sint Pieter werd gebouwd, de bloedige veldslagen/aanslagen in Mekka en Jerusalem. Thuis gekomen werden wij weer geconfronteerd met de escalatie in de aanslagen van Parijs.

Pietà, passie en barmhartigheid: de naïviteit van de zachte krachten?

OpNieuwjaarsdag gingen wij naar Marlene Dumas in het Stedelijk Amsterdam. De tentoonstelling had als titel: The Image as Burden. De titel wordt pas duidelijk in het bekijken van het titelschilderij, dat overigens niet op de poster stond. Dumas maakt schilderijen naar foto's , vaak ook naar de actualiteit. Image as burden verwijst naar deen film met een liefdesdrame, maar ook naar de pietà, Jesus gedragen door Maria, of eigenlijk dus wat mensen van en voor elkaar dragen. In die schilderijen zit net even de emotie, het mededogen steviger dan het in de meeste foto's kan zijn. Op zich zijn de schilderijen vaak niet eens echt 'mooi', maar wel vaak ontroerend.

Enkele dagen later kreeg ik het nummer van het tijdschrift Herademing, de voorztetting sinds begin jaren 1990 van het vroegere Tijdschrift voor Geestelijk Leven heette. Geleid door de Dominikanen toen (tegen Speling het spiritualiteit-tijdschrift van de Karmelieten). Het had een bijzonder nummer over Barmhartigheid, met bijdragen over de Fransiskaanse traditie, Levinas en van mijzelf over Rahman als Godsnaam in de Koran en de islamitische traditie.

Dezelfde dag dat dit nummer van het tijdschrift aankwam, was er die vreselijke aanslag van twee broers op de redactie van het tijdschrift Charlie Hebdo (waar ik in januari 2013 over schreef). Als je op dat moment zo'n braaf artikel leest over 'Barmhartige in de islamitische traditie' klinkt zo'n schrijfsel als naïef, als een beetje wereldvreemd, als een soort goedpraten, goed-doener. Daarna was er toch weer die facebook-pagine #ditisnietmijnislam, aangemaakt door boze moslims. Maar het blijft wel een verwarrende wereld, die van de moderne islam.