Islam op de grens van Arabische woestijn en late oudheid: Robert Hoyland

Robert Hoyland werd rond 1998 bekend door een fantastische bronnenpublicatie: Seeing Islam as Others Saw it, over vroegste niet-Islamitische bronnen (vooral Syriérs, Perzen, Egyptenaren, Grieken, veel monniken). Ik heb mijn exemplaar onlangs weggegeven. Is niet zo erg, want heel veel en nog meer is nu in het CMR project en veel staat ook op die fantastische site Academia.edu.
Onlangs verscheen https://www.academia.edu/8272594/Early_Islam_as_a_Late_Antique_Religion.
Ik dacht natuurlijk meteen aan Angelika Neuwirth die dat nam als titel voor haar grote handboek over de Koran, maar zij komt nu even niet voor.
Hoyland komt uit de school van Patricia Crone, kritisch over de traditionele visie op Mohammed, zonder dat ze zelf met een nieuwe synthese kom komen (Mekka was geen grote handlstad, vroege islam een apokalyptische beweging).

Hoyland probeert in dit artikel een middenweg te vinden tussen de arabische oorsprong van Mohammed (al die speculaties dat hij uit Oost-Perzië zou komen, of zelfs Afghanistan komen niet meer terug). Maar er is wel een ontwikkeling in de Koran zelf en in de vroege islamitische beweging, die duidelijk meer herneming van thema's van de late oudheid, met name religieuze ontwikkelingen in Syrië zou zijn, dat Said Reynolds: de koran als meditaties en preken op thema's  die ook bij Ephrem de Syriër en zijn volgelingen voorkomen.
Ik dacht aan een schaalvergroting van de ontwikkeling van Snouck tot Montgomery Watt: de grote verschillen tussen de wat apokalyptische en maatschappijkritische Mohammed uit Mekka en de meer geleidelijke, politieke Mohammed van de Medinatijd, maar dan wellicht over nog wat langere tijd uitgesmeerd.
Hoyland doet zelf niet veel met de Koranteksten of opbouw (vandaar dat dat ontbreken van een verwijzing naar Neuwirth). Maar als je zelf bezig bent met een bepaalde sura (zoals ik nu met sura 5) helpt het nog niet zo heel veel.

De Kleine Oecumene bijeen in Geertekerk, Utrecht

13 jan. 2017 hield de raad van Kerken de oecumenelezing in de Utrechtse Geertekerk. Ik werkte vroeger bij IIMO: Interuniversitair Instituut voor Missiologie en Oecumene. Ik ging dus kijken, luisteren om de stand van het oecumenisch gesprek even te voelen.
Dirk Gudde is opvolger geworden van Henk van Hout als katholiek voorzitter.

Hier Gudde op een foto van internet./ Hij is pastoraal werker in Groningen maar daarvoor ook een jaar of tien actief voor CDA in Zeist, waar hij ook wethouder was. Hij ziet dat et geen goede tijd is voor de zachte krachte. Het lijkt in de maatschappij beter om boos te zijn, fel en ongenuanceerd. Zie Wilders en Trump.

De dagelijkse leiding is alweer een groot aantal jaren in handen van Klaas van der Kamp (opvolger van Ineke bakker). Er zijn theologische projecten, zoals het gesprek over beleding van brood en wijn delen Maar toch vooral maatschappelijk betrokken eigen projecten van de raad. Ze hebben de begroting bijna rond voor een nieuw beleidsplan, vijfjarenplan (is dat toch een beetje het gevolg van de 'communistische tijden' jaren 1960 en 1970, die planning?). Eén kerk (dus: de RK) wil daar geen geld voor vrijmaken, maar de Raad van Kerken mag wel een collecte houden in de kerken. Van der Kamp hoopt op een 50.000. RvK is nu in zijn/haar 49e jaar: mag dat een jubeljaar worden (opgericht dus in 1968). Als je kijkt naar het publiek van zo'n 170 waren al heel wat mensen ook in 1968 actief.
De kerkelijke teruggang kwam even naar voren bij het project Kerkproeverij, waar de aangesloten 20 kerken mensen proberen even over de drempel te halen.

Hoofdspreker was Hendro Munsterman (geb. 1972), van RK achtergrond. Hij had onder Gerard de Korte nog een tijd op het Ariënsconvict gezeten. Hij is goed thuis in de frans wereld, doceert nu bij de Université Catholique de Lyon. Hij schrijft ook in het Nederlands Dagblad. Hij begon met een sterke stelling (van Wolfgang Pannenberg): de Reformatie is mislukt, omdat Luther de kerk niet hervormde, maar een eigen kerk stichtte. Als de oecumene niet lukt is de reformatie ook niet gelukt.
Hij had kritiek op het Lutherbeeld als een 'Che Guevara  met een grote hamer (de sikkel is er niet bij), die tegen de kerk beukt.' Het gaat niet (alleen) tegen aflaten, paus en heiligenverering. Het gaat om de vraag hoe een mens een genadige God kan ontmoeten. Hij pleitte sterk voor het aantreffen van het goede (door de Geest geplaats) in andere kerken tot we op een gegeven moment zouden ontdekken dat er eigenlijk al eenheid is.
Ja, er moeten nog foutjes worden hersteld of niet meer gemaakt. De eenzijdige RK vertaling van het Onze vader noemde hij zo'n ongelukkig ingreep. Maar op eengegeven moment kunnen ook niet-katholieken in een paus ook een grote eigen leider gaan zien.
De aanwezigen hebben al heel lang hun eigen plek weten te vinden in de veelheid en verscheidenheid van het religieuze aanbod. Maar: er waren geen allochthone christenen, geen Taizé-muziek, maar bij de liederen toch wel wat oude stijl protestante, Luther-traditie dus. Liederen die eerder belerend en lang van tekst waren dan meditatief. De grote oecumene: Mozes en Mohammed naast Jezus, die eerste twee waren er dus niet. Maar toch een mooie gelegenheid om de bekende mensen te zien.