Carols and Lessons

Bijzondere kerkdienst in Oldenzaal, ontworpen (deels) door Hwerman Finkers: plechtige Gregoriaans gezonden Missa in Mysterium: Mis die moet leiden tot ervaring van het myterieuze. Geen preek (te  informatief, te moraliserend), geen simpele Nederlandstalige liedjes, heilig theater, dus deftige kleding, alles in het latijn. Adembenemend mooi, maar ja, wel voor mensen die het Latijn niet alleen verstaan maar zelfs bijna helemaal van buiten kennen. Dat hebben we sinds 1965 dus allemaal verloren, maar er zat ook een hoop ballast in en onbegrijpelijkheid. Mijn moeder vond het allemaal onbegrijpelijke tijdverspilling, mijn vader vond het prachtig. Dus Finkers heeft niet de oplossing voor iedereen.
We hadden dit jaar variatie in de Janskerk. In de nacht was het een serie van zes lezingen, afgewisseld met gebeden en liederen. De laatste twee lezingen de geboorte uit het Lukasevangelie. De eerste vier waren uit Oude testament.Het begon met Genesis 1,3-4, schepping van het licht. Kerstmis is dus lichtfeest, ook wel vredesfeest (vooral in literatuur, kerstverhalen). Jesaja 9 + 11 en Micha zijn voor een overvloed aan Jezus-titels. De meeste prachtig, een enkele dissonant erin. Zo hoorde ik in Jesaja 11:4 een mooi begin: Over de zwakken velt hij een rechtvaardig oordeel, de armen in dit land geeft hij een eerlijk vonnis. Jezus als rechter die niet corrupt is.  Maar het gaat dan wel stevig verder:  met de adem van zijn lippen doodt hij de schuldigen. Ja, dat doden hadden ze even weg mogen laten want de doodstraf kennen we niet meer. En het wordt niet meteen theater in de zin van Finkers als het wat braaf en zacht wordt voorgelezen.

Bovenaan zijn we in de kapittelzaal aan het knzingen voor de morgendienst. Midden staat het altaar met de oogst aan mariabeelden, liefst zes stevige, van leden van de Janskerkgemeente. En dat is onze eigen wajang en het beeld in Balinese stijl er nog niet eens bij.
Onder staan we al in het koor voor brood en delen.
De voorganger had het bij die morgendienst niet makkelijk:De stem van Jozef was het 'thema'. En Jozef zegt helemaal niets: hij maakt ruimte voor Maria, die hem als vader mag laten voordoen. In plaats van die 'maagdelijke geboorte' als literair motief uit een andere wereld weg te zetten, werd het toch wel moeilijk gemaakt. We moeten van Jozef leren dat we 'aan God ruimte moeten geven'.  Mooie gedachte, maar het viel voor mij wel een beetje onder het moraliseren waar Finkers zo tegen is.
Het drame kwam wel in het mooie tafelgebed voorafgaande aan de uitdeling van brood en wijn. Dat begon bij de geboorte: Die naar menselijke gewoonte met een naam genoemd wordt: zoon van Adam, zoon van Jakob, van David van Maria en Jozef, tot de dood op het kruis: als een slaaf. Dat is een tekst die je in het mysterie binnenleidt.