In de zomerperiode: 10 Juli tot 21 augustus, houdt de Janskerk zeven vieringen over de kleine profeten. Amos en Hosea zijn bekend om hun maatschappijkritiek. Ik heb ingetekend voor de voorbereiding van 7 augustus, Sefanja. Hoofdstuk dondert als 1 en 2 over het eind der tijden, als iedereen voor zijn/haar (wan)daden wordt beoordeeld.Alles wordt weggevaagd. Er is een hele lijst met harde maar vage aanklacht: leiders zijn brullende leeuwen, rechters zijn wolven in de avond, profeten bedriegers en priesters ontwijden wat heilig is. Alleen de Levende doet geen onrecht. maar: ... het komt nog goed, wie overblijft zal eerlijk zijn en wieden en rustig liggen. In die aanklacht zit een hoop herkenbaars: 1) gewelddadig; 2) gebrek aan bereidheid om kritiek te accepteren; 3) profeten zijn gewetenloze bedriegers; wij zouden misschien zeggen: de dichters en filosofen, de columnisten, de opiniemakers die hun helder verstand moeten gebruiken om de maatschappij een juist richting aan te geven; 4) priesters ontwijden wat heilig is: de geestelijkheid heeft allerlei seksuele misstanden proberen te verdoezelen. De maatschappijkritiek is niet al te gedetailleerd verwoord en dat maakt het makkelijker om het ook naar een moderne tijd te vertalen.
Maar het wordt allemaal verwoord in een model dat wat ver van ons af staat: 1) niet de profeet zelf, uit eigen gezag, maar God bepaalt een en ander; 2) dat volgens een model van 'snel beter worden, want het einde der tijden is nabij'.
En, ja, dat einde: de vroege christelijke gemeente dacht ook dat Jezus snel zou terugkeren en dan eindelijk alles (weer) op orde brengen. De definitieve
change. Maar het kwam niet en er kwam een geheel aan afzwakking, ombuiging dat de Duitsers
Parusieverzögerung hebben genoemd.
Vandaag, zondag 24 juli, worstelde een groep met Cees Steenis over eenzelfde dreiging met een Dag des Heren volgens Obadja. Ze hadden zich aan het probleem vertild en kwamen er dus niet uit. Wel her en deer wat mooie woorden over engagament, een schilderij/collage over de drie deugden van die bloedige franse revolutie; vrijheid, gelijkheid, broederschap.
Dus, dachten wij hier, moet dat dan wel: zo'n stevige politiek/ideologische tekst herinterpreteren? Willem Barnard werd geciteerd, die de Obadja-tekst 'uitermate onprettig' vond. Waarom er dan toch mee doorgaan dacht ik. Toen nog maar eens gekeken wat Willem Barnard over Sefanja vond. Hij had er een favoriete tekst in gevonden: 3:17
in zijn liefde zal hij zwijgen. Dat bracht me op die mooie tekst van Paus Franciscus aan het einde van de synode over het gezin. Daarin pleit hij voor barmhartigheid, over het ophouden en vermijden zelfs van iedere excommunicatie (bijvoorbeeld door gescheiden mensen met een nieuwe relatie brood en wijn te ontzeggen bij een kerkdienst).
In zijn liefde zal hij zwijgen. Toen wij in Rome waren, was de grote menigte te vinden bij dat eenvoudige verhaal van zuster Faustina Kowalska, dat God barmhartigheid is.
Obadja en Sefanja hadden het over
de dag van de heer. Dat zou de dag zijn waarop God de vijanden zou vernietigen. Fout: de mensen van Israel moeten zelf bekeren. Dat zegt Sefanja helemaal duidelijk en hij breidt Gods vergeving/gunsten ook snel uit tot verre volken, zo ver als Ethiopië. Niks geen extra voor Israel. Maar naast de harde beginverzen is er ook een net zo radikale omkeer: God zal de lippen van het volk rein maken, mensen hoeven zich niet meer te schamen over wat ze ooit fout deden en
in zijn liefde zal hij zwijgen.
Een moeilijk theologisch probleem is dat van de zogenoemde
apokatastasis: is de hel eeuwig? Er is ook in de islamitische wereld een lang debat over geweest. Uiteindelijk won daar (ook) de mening dat Gods liefde en barmhartigheid groter is dan zijn toorn: dat staat volgens de traditie op Gods troon geschreven. Toen ik in Yogyakarta docent was, verscheen er een proefschrift waarin die traditionele leer nog eens werd verkondigd. En zeiden de publieke leiders: vertelt het maar niet al te openbaar want dan doen ze maar raak... Zo gaat dat dus.
