Tabor: hoe de Hussieten eerlijke idealen over kerkvernieuwing vermengden met moderne oorlogsvoering

Dit is een korte impressie van een week in Thuringen, Saksen en Bohemen, eind juni, tot 4 juli 2014, zoals verteld bij het blog over Leipzig.
Na het hotel in Gera kwamen we de laatste drie dagen in het Marriott hotel van Pilzen: mooi modern hotel, op zo'n 200 meter lopen van de grote markt van Pilzen, een klein barok-centrum, met daaromheen moderne wijken. Veel was opgebroken om de stad klaar te maken voor een positie als culturele Europese hoofdsat in 2015.
Wij hebben natuurlijk de markt, centrum en het schitterende bisschoppelijk museum voor religieuze kunst gezien: in een oud Franciscanen klooster, volbehangen en -gezet met barokke heiligen, goed uitgelegd en in mooi gerestaureerde ruimtes heplaatst.
We maakten ook nog eens een trip naar Tabor, het centrum van de militante Hussieten, volgelingen van de in 1415 ter dood veroordeelde en op de brandstapel gestorven Jan Hus. Hus was een kerkvernieuwer in de zin van Engelsman John Wycliff: bijbel in volkstaal, preken op een eenvoudige manier van het volk, geen overdreven religieuze macht aan keizer of koning. Hij haalde het niet. Zijn volgelingen kwamen in politieke strijd tussen lagere edelen en de centrale koning terecht en werden bovendien nog lastig gevallen door visioenen en dromen over het komende einde der tijden. Ziektes, hongersnood, oorlogen als gevolg dus. De lekenkel is hun symbool: geen overdreven verschil tussen leek en clerus.

Boven zit Paule op de grote markt van Pilzen bij de hoge kathedraal. Onder is de ingang van het museum van Tabor met hét Hussietensymbool,  de lekenkelk.

De theoloog vervangen als leider van de beweging door geharde soldaten en uiteindelijk trekt hier de theoloog ook een maliënkolder aan.

Dresden

Terwijl wij Leipzig (zie vorige blog) een levendige, 'burgerlijke' stad vonden, blijft het oude centrum van het protserige Dresden nog steeds koninklijke allure houden. We kwamen op zondagmorgen op tijd om een goede plek te krijgen op de balcons van de opera-kerk, Frauenkirche. Lijkt meer op de scala van Milaan dan op een omgebouwde Gothische kerk, zoals de Thomaskirche.
Het koor was klein: 2 tenoren, 5 bassen, net als wij in de Janskerk van Utrecht. De akoestiek was goed ondanks het formidabele formaat: van de koren uit de Elia van Mendelssohn konden wij zelfs die twee tenoren goed horen: de een veel sterker van de ander. Zo hoort het ook te zijn bij een life uitvoering: dat je het kunt onderscheiden.
De preek was superslap: over de arbeider die zijn loon waard is, zodat ook de kerk betaald moet worden. In de Thomaskirche viel ons al op dat er heel veel over de nodige financiën werd gesproken (toegang was maar €2,00 met €2,00 administratie) en hier dus ook: de Duitse kerk heeft behoefte aan steviger inkomen met teruglopen van de Kirchensteuer.

In Washington heet dit the Mall, zo is er ook een duidelijk koninklijk gebied, dat maar langzaam in de heropbouw gaat. Bij de Frauenkirche schreef iemand dat de architect angstig was voor de rechte lijn: alles moest eigenlijk in rondingen gebeuren (alleen de pilaren wel recht mohoog). Van het oude konklijke slot (nu museum) hebben wij behalve de buitenkant (stenen nog zwart, goud weer helemaal blinkend) alleen de buitenkant gezien. De opera hebben wij ook laten staan. We zijn even op de wandelboulevard, paleis-rond-tuin, het Zwinger gegaan. Daarna naar de katholieke kerk, die in dezelfde tijd gebwoud werd als de protestantse Frauenkirche. De keurvorst August de Sterke (st 1733) werd katholiek om koning van Polen te worden. Zijn vrouw bleef Lutherse: voor haar de Frauenkirche, voor hem de Hofkirche. Die laatste is sinds 1980 de kathedraal van het bisdom.

Helemaal bovenaan hier dus Edwien, Paule en Alice in de regen bij de afdaling van het Zwinger. In het midden de pracht van de buitenkant van de Hofkirche, maar toch nog zwart van de DDR-industrie. Onderaan een Piéta, Moeder Maria treurt om de dood van haar zoon. Hier staat het onderste stuk even niet op: een altaar met vlammen, dus de vreselijke vernietiging van Dresden door Amerikaans-Engelse bommen. Dat komt hier vaak voor in Dresden: dat de oorlog niet alleen de schuld van de Duitsers is, maar in het proces is er door anderen ook 'onnodige?' vernietiging gekomen.

Leipzig

Van vrijdag 27 Juni tot vrijdag 4 juli gingen Paule en Ik, samen met twee oudere zussen, Alice en Edwien, naar Oost-Duitsland en Tsjechië (eigenlijk Thuringen en Bohemen) via een hotel-arrangement van Kras.nl, die ons in goede hotels plaatste in Gera en Pilzen.

Onze zoon Stijn zei bij het bekijken van de foto's, dat 'er wel erg veel kerken bij zaten. Maar dat is te verwachten'.
Op weg naar Leipzig hebben we eerst Naumburg nog aangedaan, omdat Alice zo weg was van de 14e eeuwse beelden, die zo levendig en realistisch zijn alsof je gewone mensen tegenkomt. Met name de vrouwen figuren zijn erg mooi. Hieronder allereerst een afbeelding van een stichtings-echtpaar, van adellijke afkomst dus. Daaronder neen gewoon herders-echtpaar van het bezoek van de herders aan de stal in Bethlehem.

We logeerden in Gera, maar gingen de zaterdag naar Leipzig, voor motetten en een Bach-cantate. Leipzig is een mooie drukke universiteitsstad. Er was extra veel net publiek vanwege een ontmoetingsweekend van de EKD, Evangelische Kirche Deutschland.  Veel standjes voor boeken, gesprekken, zaaltjes met mensen, allemaal wel erg netjes. Geinig vond ik een stand met T-shirts van Maarten Luther (die hier overal standbeelden heeft, daar kan Calvijn jaloers op worden!) en VIVA LA REFORMATION. De Indiase dans van de missionaire organisatie was wel het mooiste dat er te zien was.

Natuurlijk eerst de Nicolaikirche, waar Bach ook dirigeerde en speelde, maar die ook die grote rol heeft vervuld bij het ineenstorten van de DDR: juist door gebedsdiensten voor vrede en de manier waarop een vreedzame omwenteling kwam. Bach staat hier ook, net als op zoveel pleinen.

 Van de universiteit hebben wij weinig gezien. De kolossale universiteitstoren van 141 m hoog staat wat terzijde van de oude binnenstad, net als de opera en het muziektheater (Gewandhaus). Op die hoek staan vijf wat eigenaardige beelden die misschien wel vijf faculteiten voorstellen, maar het kan ook iets heel anders zijn!

Maar wij kwamen uiteindelijk toch (ook) voor de grote Bach. We hadden twee maanden tevoren gereserveerd en konden vanaf een zijbalcon het koor en de solisten redelijk goed zien en zaten zelfs naast de organist.

In Utrecht krijgt het Anne Frank beeldje voor de Janskerk iedere zaterdag bloemen van de bloemenmarkt. De levende aanwezigheid van Johann Sebastian Bach is wel mooi gemarkeerd door de bloemen op zijn graf. Zijn werk  is een blijvende inspiratie van schoonheid, menselijkheid geworden. Universeel aansprekelijk, want ook Japanners, Indonesièrs, ghanezen als Cephas Omenyo vinden dit echt verheffend.