Napraten

In 1968 las ik aan de Nijmeegse universiteit mijn eerste kleine stukje Arabisch. Het was een verhaal over een groep mannen die een reis maakte per boot van Baghdad naar Basra. Tegen de avond nam een jood zijn zak met wijn en nam er een dronk uit. Hij zei 'Prima spul. Ik heb het mijn vertrouwde slaaf bij de beste wijnwinkel van Baghdad laten halen. Altijd goede wijn.'. En tot zijn buurman: 'Hé moslim, wil jij ook wat hiervan?' De man zei: 'Nou, graag!' De Jood: 'Hoe kun jij als moslim mij vragen om wijn?' 'Wel, zei die moslim, wie zegt mij dat het wijn? Ik hoor het van een jood, die het heeft van zijn slaaf die het weer van een wijnverkoper heeft.'

Dit verhaaltje is een van de anecdotes die kritiek geven op de traditionele islamwetenschap. Bij de studie van de uitspraken van Mohammed, die niet in de Koran staan maar in de hadith, (de islamitische tegenhanger van de Joodse Talmoed) moeten er steeds twee zaken worden gescheiden. De inhoud van de uitspraak, matn, maar daarnaast de keten of isnad van overleveraars. Moslimgeleerden hechten nogal eens veel waarde aan die keten van getuigen en zo is er allerlei eigenbelang en onzin in de islamwetenschap gekomen. In de hele geschiedenis van de islam is er dus ook een tegenbeweging die de hadith wil zuiveren van allerlei onechte uitspraken. Veel van die uitspraken in de grote boeken spreken elkaar immers tegen en geleerden kunnen dus vaak kiezen. Zo gaat dat bij de grote religies: terug naar de bronnen betekent meestal dat je zelf uit de oude voorraad toch iets nieuws weet te halen.

Bolkestein doet in de Volkskrant van woensdag 26 augustus ook zoiets. Hij citeert David Suurland, gepromoveerd, dus met academisch gezag bekleed. Suurland citeert weer Ibn Taymiyyah, al-Ghazali en enquetes uit 'onderzoeken'.  En dan blijkt maar weer eens 'Jihadisme heeft alles met islam te maken'.  Islam betekent 'onderwerpen, je aan God toevertrouwen'. Ja, dat kan op allerlei manieren uitgelegd worden en  Bolkestein doet dat dus op zijn manier. Dat is de de islam volgens Bolkestein. Waarom doet Bolkestein dat? Geen idee? Om stemmen van de PVV terug te winnen? Om minder vluchtelingen toe te laten? Om zijn eigen god te behagen? Laat hij zich bekeren tot de waarheid, die complexer is dan wat in het brein van Bolkestein kan of mag binnendringen!

Nijmegen even weer in de ban van Ferdinand Hamer

Afgelopen vrijdag, 21 Augsutus 2015 werd de 175e geboortedag (1840) van Ferdinand Hamer herdacht. Een klein comitee van een familielid, enkele mensen die een tijd met de Scheutisten verbonden waren, hadden ruimtes gekregen in het Bisschop Hamerhuis, nu een oud gebouw temidden van de imposante nieuwe van Hogeschool Arnhem Nijmegen (HAN). De HAN zelf voelde affiniteit en stelde ruimte beschikbaar in een mooie grote aula en bood de receptie aan.
Studenten van HAN hadden hedendaagse werkstukken gemaakt: video-filmpjes over leven en idealen van de China-missionaris die in noordelijke (vooral Binnen-Mongolië) gebieden werkte van december 1865 tot zijn marteldood 23 Juli 1900 als gevolg van de Boxeropstand.

De studenten hadden serieuze afbeeldingen gemengd met nogal luchtige stripverhalen over het leven van de held van het gebouw. Voor de gelegenheid heeft de gemeente Nijmegen het standbeeld (al gereed in 1902) laten opknappen. Geen echte Hamer-hype, maar wel eerlijke belangstelling. De meeste toehoorders die op deze dag naar het Hamerhuis en de grote aule van HAN kwamen waren natuurlijk wel ouder.

Van 11.30 tot 13.00 was er een tentoonstelling van de geschiedenis van Scheut als missionarie organisatie (waarvoor het werk van Hamer het eerste buitenlandse project was), er was een biografische film, op groot scherm konden we het werk, vooral filmpjes van HAN-studenten over Hamer zien. Ruim 200 belangstellenden waren na de lunch in het groot Auditorium van HAN aanwezig. Harry Knipschild gaf een levendige lezing over idealen en blunders van dit eerste project van de Scheut-congregatie. Hamer overleefde, maar de andere drie priesters die met hem mee gingen overleefden de eerste drie jaar niet eens. Ze wilden geen chinees eten, geen gebruiken accepteren. De Chinese priester die hen zou moeten begeleiden en coachen werd als arrogant terzijde geschoven. Hamer werd in schade en schande wijs, deed in die laat-koloniale tijd het beste wat hij met zijn opleiding kon doen.
Ik zelf gaf een zijdelings verhaal: of uit die missie van toen nog lessen te leren zijn voor de tijd van nu. Ik heb er 10 opgeschreven, waarvan een enkele hier onder:
1. Was Hamer een martelaar? - Hij is het niet door het Vaticaan verklaard. Maar Chinezen houden hun voorouders in ere, en zo doen zij dat ook bij Hamer in hun moderne kerken. En zelfs in Nijmegen blijkt Hamer een belangrijk voorouder voor ons te zijn?
2. Waarom moest het zoexclusief? En dat in China? Ja, de drie grote stromingen van Boeddhisme, Taoisme en Confucianisme wordt rustig naast elkaar voor verschillende doeleinden gebruikt. Heel veel aspecten van het christendom hadden als een aparte vierde Chinese religie erbij kunnen komen! Niet het hele pakket van een religie hoeft onveranderd overgenomen te worden. De voor een volk en tijd relevante zaken kunnen geïmiteerd worden en laat de rest maar even rusten. Dat zou ook gekund hebben.
3. Hoe zit het met dat Christendom in Europa? Verdwijnt het?  Veel grote rijken, economische systemen en grootse culturen zijn gekomen en gegaan: de grote wereldreligies horen tot de langst overlevende en taaiste van de mensheid. Maar zij passen zich wel aan en komen soms onherkenbaar weer terug.
4. Hamer ging Christendom brengen in China, maar nu komen de Boeddha-beelden in alle tuinen en in veel huiskamers: waarom?  Dat is een beetje dus die 'omgkeerde missie' (waarvan ook een Indonesich-Chinese SVD-priester aanwezig was, die pastoor in Duivendracht is), maar het toont ook aan dat 'katholiek' iets betekent als universeel, wereldwijd. Momenteel zijn de Nederlanders, ook de katholieken onder hen, een beetje wereldwijd aan het shoppen. Daar komt ook wel iets goeds van.