Is Fethullah Gülen een/de Volmaakte Mens?

Ik vertaal momenteel delen van het hoofdwerk van Fethullah Gülen in het Nederlands. Niet meer dan 10% van de 1000 bladzijden van het hele werk. Dus toch nog aardig wat. Een sectie (laatste van deel II) gaat over de Universele Mens, Insan Kamil, ook wel de Volmaakte Mens.
Die is er in verschillende vormen: als een soort eerste verschijning, hoogste schepping van God. Zoals er een hoge christologie is, is er ook een hoge leer over Mohammed, waar de grote profeet de absolute weerspiegeling is van de Godheid. Maar er is ook een lagere vorm van de Volledige Mens mogelijk: de andere profeten, mystieke leiders.
Dus is Gülen zelf ook een volmaakte mens? Ziet hij zichzelf ook zo?

Ziet Gülen zichzelf als een Volledig Mens? Daar schrijft hij hier niet over. We zouden het hem eens moeten vragen. De beste kandidaat in zijn omgeving is zonder twijfel Said Nursi (1877-1960), die de eretitel draagt van Bediuzzaman, 'De Unieke van zijn tijd'. In zijn autobiografie beschrijft hij een soort bekeringservaring. Hij wilde bij de groep van uitverkorenen rond Said Nursi gaan horen, ook al heeft hij Said Nursi zelf nooit ontmoet. Hij ontmoette rond 1957 een vertrouweling van hem:

Muzaffar Arslan was open en eerlijk, bescheiden, met een levensstijl, zoals de sahaba, de metgezellen van de profeet Mohammed. Hij had een verpletterend effect op mij .. Ik heb altijd een grote bewondering gehad voor de sahaba. Toen ik hem zag, zei ik in mijzelf dat ik eindelijk de figuur had gevonden die ik al lang zocht. Sinds die dag wilde ik deze sfeer niet meer kwijt. Zijn broek was opgelapt bij beide knieën. Zijn jasje paste precies bij die simpele broek. Deze eenvoud riep verschillende emoties bij mij op. .. Ik ging naar de moskee en na het gebed brandde ik van verlangen en aandrang die ik niet volledig kan beschrijven. Ik bad: God, aanvaard mijn gebeden en help om bij de kring van vrienden te blijven, help me om een van hen te worden. Help me om een deel te worden van deze beweging (hizmet). Ik smeekte tot God de hele nacht tot het weer licht werd. Ik heb mijn hele leven maar één of twee keer zo intens gebeden tot God en in zo'n toestand van nabijheid. Ik kermde en snikte tot de morgen.

Deze ervaring geeft wel aan dat hij voor zijn verdere leven een positie in die religieuze kring zocht.  Hij is nooit getrouwd, leefde simpel, leefde alleen voor de prediking en uitbouw van onderwijs en andere sociale activiteiten. In een eigenaardige vergadering van Diyanet, het Turkse Directoraat voor Religieuze Zaken, van 3-4 Augustus 2016, is een document aangenomen waarin Gülen op twintig punten fel wordt aangevallen. No. 8 verwijt hem dat hij in dromen en ook wakker gesprekken zou hebben gehad met de profeet Mohammed. Daar staat ook dat hij zich zou hebben uitgeroepen tot de teruggekeerde Jezus Christus. Volgens de islamitische overtuiging komt Jezus kort vóór het einde der tijden terug om een Heer van het Kwaad (dajjaal) te overwinnen en de terugkeer van Mohammed voor te bereiden. Maar er zijn geen bewijzen dat Gülen zichzelf als zodanig beschouwt. Integendeel: in de sectie over Opkleuring en onderscheiding maakt hij juist personen belachelijk die verklaren dit te zijn.

                In diezelfde serie aanvallen op Gülen verklaart no. 12 dat hij bij zijn bezoek aan de paus op 9 Februari 1998  de kern van de islam zou hebben verloochend. Hij zou van de twee delen van de geloofsbelijdenis het erkennen van Mohammed als profeet achterwege gelaten hebben. Alleen de belijdenis van één God zou hij hebben genoemd als punt van overeenkomst tussen christenen en moslims. Door de belijdenis van het profeetschap van Mohammed achterwege te laten zou hij een van de islam afvallige zijn geworden. Als we in zijn grote werk over het soefisme zien hoe vaak hij daar over Mohammed als de grootste profeet en zelfs het meest volmaakte schepsel spreekt, klinkt deze aanklacht alleen maar ongeloofwaardig en is duidelijk met kwade bedoelingen neergeschreven. (Zie hiervoor: http://webdosya.diyanet.gov.tr/anasayfa/UserFiles/Document/TextDocs/4df18d6c-77b3-46a7-9750-b588fe5bd85e.pdf; gelezen op 6 febr. 2017)

Als 'extra' hierbij nog maar een keer de mooie tekening die Frans Kalb maakte overde boodschap van fethullah Gülen, met name voor zijn volgelingen in West Europa: Hizmet de beweghing van dienstbaarheid heeft een boodschap van participatie, integratie, onderwijs en dialoog. Daarover gaat het maar zelden in de vier dikke delen van Sufism, waar meer de spirituele, niet de maatschappelijke boodschap van Gülen wordtbeschreven.

Klibansky in Zwolle: een dol springende gelovige?

Joseph Klibansky is in 1984 in Kaapstad geboren. Hij heeft al een groot oeuvre aan kolossale schilderijen/collages gemaakt en een grote serie beelden (en dat hebben we die van de beeldentuin in kasteel Nijenburg nog niet gezien).
In De Fundatie in Zwolle zagen wij onder meer Leap of faith. Een astronaut die een kruis draagt, zoals Jezus deed en de Filippino's nu nog. Het heet LEAP OF FAITH. Wat moet ik me daarbij voorstellen? Niet echt bloederig, zelfs zo blinkend dat je in dat gezicht een selfie kunt maken. Is dat geloof in de macht van de mens, vertrouwen in zijn technische kunde, zodat de mens op de maan kan komen. Maar wat voor zin heeft dat kruis daar?
Het schijnt voor Kierkegaard te zijn geweest die de term gebruikte: dat geloof een sprong in het duister is, zonder mogelijke rationale verantwoording. Het is wel duidelijk dat kunst duiden een apart vak is!

We hadden de koepel, niet als een ronde dom, als bij de Sint Pieter of de Reichstag in Berlijn, maar echt als een ei, al vaak gezien. Ik dacht dat hij wit was, maar het is lichtblauw in allerlei schakeringen.

De DDR traditie: oude kunst blijven maken! Werner Tübke

Het is geen koude winter, maar wel vaak guur, regenachtig. museumweer.  Afgelopen zondag gingen wij naar Singer, Laren. Er waren foto's en video's van Desiree Dolron. Ze maakt ze in heel aparte series. Strakke vrouwenfoto's die zo steriel zijn dat ze nauwelijks lijken te leven. Over elkaar tuimelende beelden op videa.
Heel bijzonders was een serie over het geweld dat gelovigen zichzelf aandoen. Nu eens niet het geweld van bommengordels, autobommen, maar gelovigen die zichzelf martelen. Ze had een grote zaal vol gehangen: christenen op de Philippijnen die een kruis dragen en zichzelf de handen laten doorboren. Hindoes in Malaysia die hun wangen doorboren en aan armen zijn opgehangen aan een soort vleeshaken door een  vel. Ook erg veel bloed zie je bij de Muharram-geselingen als sji'itische moslims de dood van Hussain herdenken en meeleven.

Enkele dagen later gingen we naar Zwolle. We wilden eerst naar Nijenburg voor de paralleltentoonstelling, maar kwame in Nijhe, terwijl de naar Heino hadden moeten gaan om naar het kasteel te lopen. We stonden er een tijdje op een zeer stil en eenzaam station. Daar kwam op de overkant deze man ook stil te staan. Voor de volgende keer weten we nu hoe we moeten gaan: niet de trein naar Arnhem, maar die naar Hengelo nemen.

Werner Tübke kreeg meer dan helft van het museum De Fundatie in Zwolle voor een bijzonder grote selectie uit zijn werk. Hij was de grote schilder van communistisch Duitsland (DDR) tussen 1950-1990./ Veel grote werken, waaronder een panorama volgens klassieke afmetingen (120 m lang, 14 meter hoog, staat ergens in Oost-Duitsland; hier wel voorstudies).

Niks geen kubisme, abstracte kunst, minimalisme of zo, maar lichamen zoals Dürer of El Greco ze in de renaissance maakte. En schilderijen propvol met realistische verhalen. Zo veel figuren dat het je vaak gaat duizelen en er geen gelegenheid is om het allemaal te duiden of op je te laten doordringen. In het officieel atheïstische Oost-Duitsland maakte hij toch ook weer niet te simpele verheerlijking van de zegeningen van het communisme naast de rampen van religie en kapitalisme. Hij gaf veel herinneringen aan de religieuze beelden. Zo wordt in dit schilderij over de Hongaarse opstand van 1956 een demonstrant gewond uit een lantaarnpaal gehaald, maar het is duidelijk een soort replica van de kruisafname.

Het ging niet altijd goed: zijn kunst werd soms niet politiek correct gevonden en hij ging ook een tijd naar Uzbekistan. Hierboven een schilderij van Samarkand, naast de talloze hardwerkende boeren aldaar.

Weer zo'n schilderij met vrij/zeer veel mensen erop: Christus staat op uit het graf, de soldaten om hem heen zijn gevallen er is een triomftocht van bevrijde mensen. Onder de genezen zieken, als ik het goed zie: ook al zijn de maten fors (al gauw anderhalve meter breed), je moet eigenlijk langer kunnen kijken en niet zoveel op een morgen willen zien. Dit zou je tijdens een lezing of preek in de buurt moeten hebben. Dan kun je het rustiger bekijken. Prachtige tentoonstelling. En dan was er ook nog een grote zaal en overloop met ander werk. Geweldig museum geworden, dat in Zwolle en druk ook.