Dit najaar ga ik een HOVO-cursus geven over Islam Actueel: de huidige staat van de islam in de grote gebieden Midden Oosten (Arabieren, Perzen, Turken), de gebieden die tussen 1200-1600 moslim werden (India-Pakistan, Indonesië, Afrika onder Sahara, en ten slotte de westerse wereld. Ik wil steeds een of meerdere romans uit die gebieden bespreken. Hier alvast eentje: over Syrische moslims én bekerlingen in Amerika.
Dave Eggers, Zeitoun,
Amsterdam: Lebowski Publishers, 2012 (oorspronkelijke uitgave 2009).
Na de storm, watersnood en vreselijke chaos in New
Orleans van 2005 is er een journalistiek project opgezet: Voices of witness, waarin ‘stemmen van getuigen’ werden genoteerd.
Temidden van zovele, vaak schrijnende verhalen, kwam er één als heel bijzonder
naar voren, dat van de Syrisch geboren Amerikaanse aannemer Abdulrahman Zeitoun
en zijn gezin. Het is een bijzonder boek geworden. Zeitoun komt uit een
ondernemende moslim familie: zijn broer Mohammed werd wereldkampioen lange afstanden
zwemmen, maar stierf toen hij 25 was. Hij zelf was een tien jaar op de grote
vaart, avonturier. Kwam definitief aan land in New Orelans, waar hij als
34-jarige trouwde met de 21-jarige Kathy die toen al weer een jaartje
geschieden was en in die onrustige periode tot de islam was bekeerd. Ze krijgen
drie kinderen, die tussen 6-9 zijn in de fase die het boek bespreekt. Die
bekering tot de islam (blz. 74-82) is een curieus verhaal van afkeer van
opdringerige evangelikale prediking en contact het een andere bekeerling tot de
islam: de van oorsprong Japanse Yuko. Amerika is een echt migrantenland en de
Mexicanen, Japanners en Syriërs zijn net zo aanwezig als de relatief weinige ‘oorspronkelijke’
Amerikanen (d.w.z. witte!).
Het boek volgt eigenlijk de dagen van de ramp in New Orleans,
maar via flash backs komen we toch redelijk veel te weten over de belangrijkste
personen. Als de ramp eenmaal begint, willen de Zeitouns nog wel blijven: ze
hebben een aantal huizen in onderhoud, willen het niet zo maar achterlaten,
maar na enkele dagen gaat Kathy toch weg met de kinderen. Eerst naar familie in
Baton Rouge, maar uiteindelijk naar Yuko in Phoenix (2400 km rijden!), waar ze
meer ruimte heeft. Zeitoun zelf blijf in New Orleans. Hij heeft nog een kano in
zijn tuin liggen, vaart daar in de omgeving als het water eenmaal hoog gestegen
is. Hij kan nog wat nuttigs doen: redt honden en enkele mensen. Dan wordt hij
opeens samen met een andere Syrisch-Amerikaanse moslim en twee anderen gearresteerd
op verdenking van diefstal, roof en uiteindelijk lid van Al Qaidah te zijn. Het
is een nachtmerrie want ze worden onmenselijk behandeld in een kolossale
gevangenis, die wel lijkt op Guantanamo Bay. Van 6 tot 29 september, dus drie
weken zat hij vast. Fysiek geweld, Kafka-achtige bureaucratie, onwil om ook maar de meest elementaire burgerrechten
te respecteren (niet bellen, geen recht op advocaat), uiteindelijk ook geen
excuses of schadevergoeding. Daarna heeft hij in New Orleans zijn leven als
succesvol aannemer, in harmonie met een Amerikaanse echtgenote en pubers van
kinderen, weer opgepakt.
Dit is geen fictie-roman, maar een journalistieke
impressie, op basis van nauwkeurig feitenonderzoek. Het is allereerst een soort
Titanic-verhaal, met heel echt veel water, dreiging en erger rampen dan je je
voor kunt stellen. Daarbij is het een sympathiek, liefdevol geschreven beeld
van een moslim-familie, die bidt, de Koran leest. Blz. 175-6 geeft ineens een
lang citaat uit de Koran, lang citaat uit soera 69, waar ook een totale vernietiging
door een watersnood wordt geschilderd. Blz. 265 is helemaal soera 81, een
apocalypsich visioen van ondergang, chaos en leegte. Kathy voelt zich inmiddels
prettig met de sluier op haar hoofd, die helemaal bij haar is gaan horen.
Anderen storen zich er wel eens aan, maar zij voelt zich er goed bij. Overigens
is de islam maar een thema van het boek dat vooral een aanklacht is tegen een
lakse en onbekwame overheid die ook achteraf geen verantwoordelijkheid neemt. Adembenemde
documentering van klein hoekje van islamitisch Amerika.
