Ik heb nu de Turkenkrijg gelezen en een Engelse vertaling van Utilissima Consultatio de bello Turcis inferendo, de Latijnse tekst ernaast, biografieën van Erasmus en deftige studies en moderne debatten over de positie van Erasmus gelezen. Via deze toegang tot Erasmus heb ik immens veel bewondering voor de man gekregen. Hij was misschien in de omgang wel eens een lastig man, maar schrijvend zeker een mild, realistisch opererend en diep vrome man. Hij wist ook wel dat de kerk als institutie helemaal niet zo snel veranderd kan worden. Maar aan sommige richtlijnen hield hij stevig vast: als er al oorlog tegen de Turken gevoerd moest worden (hij vond oorlog helemaal niets, zou nooit iets goeds kunnen voortbrengen) dan zou dat zeker niet door religieuze instellingen mogen gebeuren. Over de Turken herhaalde hij de oude vooroordelen die rondzongen in zijn tijd: hij schreef in 1530, maar een paar maanden nadat de Turken onverwacht hun werk bij Wenen in oktober 1529 in de stek hadden gelaten en waren teruggekeerd naar Istanbul, ondanks dat er al stevige bressen in de muren zaten.
Over de 'Moslims' schrijft hij dan ook wel weer dat het semi-christiani of halve christenen waren, omdat ze immers over Jezus als zoon van Maria spreken. Zoiets als Arianen of the schismatieke Grieken. Maar verder geen echte kennis van de leer van Mohammed (die ook en passant nog stevig uitgescholden wordt, dat weer wel).
Daarnaast is er Michael Servet, die ruim een generatie later is (Erasmus werd geboren, waarschijnlijk, in 1469, Servet in 1511. Servet werd geboren in Aragon, Noord-Spanje waar hij tegenwoordig een Catalaanse held is, geleerde die de geografie van Ptolemaeus uitgaf en de dubbele bloedsomloop uitvond: naar hart toe en er uit. Hij heeft volgens speculaties van een biograaf een vroege bekeringsdrang opgevat voor de Marranos, de Joden uit zijn omgeving die gedwongen christen waren geworden. Daarom zou hij al op 20-jarige leeftijd, in 1531, een heus boek hebben gepubliceerd De trinitatis erroribus libri septem (kleine bladzijden, 120 pagina's), een jaar later nog eens Dialogorum de trinitate libri duo. Na een twintigtal jaren als arts te hebben gewerkt, naast veel intellectuele werkzaamheden, uitgever van boeken, waaronder een zestalige bijbeltekst, schreef hij in 1553 zijn grote Christianismi Restitutio, niet zozeer tegen de praktische fouten in de kerk, maar helemaal geobsedeerd op de Triniteit, in totaal 734 bladzijden.
Het liep niet goed af: reizend vanuit Frakrijk, waar hij woonde (omgeving Lyon) naar Italië, verbleef hij in Genève, werd herkend en voor de rechtbank gebracht, waar het stadsbestuur onder invloed van Calvijn hem ter door veroordeelde op de brandstapel.
Ik heb iets tegen Servet, de betweter: hij heeft gelijk dat hij de triniteit ter discussie stelt, maar op een wel erg radikale manier, wat hij ervoor in plaats stelt zijn weer nieuwe speculaties over de persoon en natuur van Jezus, naast allerlei gedachten over een spoedig einde der tijden. Een geniaal man, heeft op velerlei gebied veel tot stand gebracht, maar uiteindelijk voor de religieuze ontwikkeling nauwelijks een aanwinst te noemen, al pronken sommige moslims met hem tegen christenen en wordt zijn naam door de unitariërs in Hongarije nog steeds geëerd. In 2012 hield de NPB in Bilthoven daarom een mooie herdenking voor hem. Daarom schrijf ik ook hem voor CMR.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten