Frans en Els Daniels, de klaagmuur voorbij

Frans Daniels studeerde eind jaren 1960- theologie in Nijmegen. Hij was een van de eerste leken die een kandidaats theologie deden. Daarna nam hij de specialisatie missiologie. Daarvoor of erna heeft hij tropische landbouw gestudeerd in Deventer. Camps, die veelzijdige hoogleraar deed zowel missiegeschiedenis, dialoog tussen religies, maar ook ontwikkelingssamenwerking met een religieuze achtergrond. Na werk in Afrika kwam hij in het Nederlandse pastoraat terecht, uiteindelijk vooral 'gevangen' asielzoekers en andere gevangenen. Zijn vrouw Els werkte in de verpleging maar deed daarna ook een studie theologie en kwam in een zorginstelling als pastor. Na beider pensionering volgden zijn een Israel-reis, herfst 2015.

 Dit boek is uitgegeven bij Boekscout.nl, waar je een boek kunt uitgeven als je een minimum van een 20tal afnemers hebt. Dat is Frans en Els Daniels gelukt. In 166 bladzijden geven zij een keur aan impressies: zowel reflecties over hun eigen leven, toekomst vna kerk en religie in Nederland, naast impressies van hun reis. Boven op de tempelberg konden zij niet komen, vanwege onlusten die plaats vonden. Dikke pech dus, maar ze waren wel bij de klaagmuur enwaren erbij toen een bewaker stampei begon te maken omdat hij meende dat een van een groep Nederlandse Bners een foto had gemaakt.
In een week tijd kwamen allerlei kanten van het Joods-Palestijnse clonflict naar voren, moeilijke kanten van de Joden, de voelbaren en zichtbare onderdrukking van Palestijnen, maar ook fragmenten van het leven van Jezus.
Frans en Els hadden  hun katholieke achtergrond verruild voor (of moeten we hier zeggen: verrijkt met) een actief deelnamen aan de kleine Baptisten Gemeente Heemskerk (waarbij Frans ook nog zingt in een Byzantijns Kerkkoor!) en er komen machtige momenten waarop ze tot de conclusie komen dat Jezus inderdaad wilde dat de Tempel vervangen zou worden voor kleine huisgemeenten van zoekende mensen. Aan kritiek op hun oude katholieke kerk doen ze niet veel, want ze blijven onverbeterlijke optimisten die geloven in een Nieuwe Hemel, Nieuwe Aarde, waarin geen tempel meer is (zie Openbaring 1:22) maar God zelf het licht is. Een mooie ontmoeting met een oud studiegenoot!

Napraten

In 1968 las ik aan de Nijmeegse universiteit mijn eerste kleine stukje Arabisch. Het was een verhaal over een groep mannen die een reis maakte per boot van Baghdad naar Basra. Tegen de avond nam een jood zijn zak met wijn en nam er een dronk uit. Hij zei 'Prima spul. Ik heb het mijn vertrouwde slaaf bij de beste wijnwinkel van Baghdad laten halen. Altijd goede wijn.'. En tot zijn buurman: 'Hé moslim, wil jij ook wat hiervan?' De man zei: 'Nou, graag!' De Jood: 'Hoe kun jij als moslim mij vragen om wijn?' 'Wel, zei die moslim, wie zegt mij dat het wijn? Ik hoor het van een jood, die het heeft van zijn slaaf die het weer van een wijnverkoper heeft.'

Dit verhaaltje is een van de anecdotes die kritiek geven op de traditionele islamwetenschap. Bij de studie van de uitspraken van Mohammed, die niet in de Koran staan maar in de hadith, (de islamitische tegenhanger van de Joodse Talmoed) moeten er steeds twee zaken worden gescheiden. De inhoud van de uitspraak, matn, maar daarnaast de keten of isnad van overleveraars. Moslimgeleerden hechten nogal eens veel waarde aan die keten van getuigen en zo is er allerlei eigenbelang en onzin in de islamwetenschap gekomen. In de hele geschiedenis van de islam is er dus ook een tegenbeweging die de hadith wil zuiveren van allerlei onechte uitspraken. Veel van die uitspraken in de grote boeken spreken elkaar immers tegen en geleerden kunnen dus vaak kiezen. Zo gaat dat bij de grote religies: terug naar de bronnen betekent meestal dat je zelf uit de oude voorraad toch iets nieuws weet te halen.

Bolkestein doet in de Volkskrant van woensdag 26 augustus ook zoiets. Hij citeert David Suurland, gepromoveerd, dus met academisch gezag bekleed. Suurland citeert weer Ibn Taymiyyah, al-Ghazali en enquetes uit 'onderzoeken'.  En dan blijkt maar weer eens 'Jihadisme heeft alles met islam te maken'.  Islam betekent 'onderwerpen, je aan God toevertrouwen'. Ja, dat kan op allerlei manieren uitgelegd worden en  Bolkestein doet dat dus op zijn manier. Dat is de de islam volgens Bolkestein. Waarom doet Bolkestein dat? Geen idee? Om stemmen van de PVV terug te winnen? Om minder vluchtelingen toe te laten? Om zijn eigen god te behagen? Laat hij zich bekeren tot de waarheid, die complexer is dan wat in het brein van Bolkestein kan of mag binnendringen!

Nijmegen even weer in de ban van Ferdinand Hamer

Afgelopen vrijdag, 21 Augsutus 2015 werd de 175e geboortedag (1840) van Ferdinand Hamer herdacht. Een klein comitee van een familielid, enkele mensen die een tijd met de Scheutisten verbonden waren, hadden ruimtes gekregen in het Bisschop Hamerhuis, nu een oud gebouw temidden van de imposante nieuwe van Hogeschool Arnhem Nijmegen (HAN). De HAN zelf voelde affiniteit en stelde ruimte beschikbaar in een mooie grote aula en bood de receptie aan.
Studenten van HAN hadden hedendaagse werkstukken gemaakt: video-filmpjes over leven en idealen van de China-missionaris die in noordelijke (vooral Binnen-Mongolië) gebieden werkte van december 1865 tot zijn marteldood 23 Juli 1900 als gevolg van de Boxeropstand.

De studenten hadden serieuze afbeeldingen gemengd met nogal luchtige stripverhalen over het leven van de held van het gebouw. Voor de gelegenheid heeft de gemeente Nijmegen het standbeeld (al gereed in 1902) laten opknappen. Geen echte Hamer-hype, maar wel eerlijke belangstelling. De meeste toehoorders die op deze dag naar het Hamerhuis en de grote aule van HAN kwamen waren natuurlijk wel ouder.

Van 11.30 tot 13.00 was er een tentoonstelling van de geschiedenis van Scheut als missionarie organisatie (waarvoor het werk van Hamer het eerste buitenlandse project was), er was een biografische film, op groot scherm konden we het werk, vooral filmpjes van HAN-studenten over Hamer zien. Ruim 200 belangstellenden waren na de lunch in het groot Auditorium van HAN aanwezig. Harry Knipschild gaf een levendige lezing over idealen en blunders van dit eerste project van de Scheut-congregatie. Hamer overleefde, maar de andere drie priesters die met hem mee gingen overleefden de eerste drie jaar niet eens. Ze wilden geen chinees eten, geen gebruiken accepteren. De Chinese priester die hen zou moeten begeleiden en coachen werd als arrogant terzijde geschoven. Hamer werd in schade en schande wijs, deed in die laat-koloniale tijd het beste wat hij met zijn opleiding kon doen.
Ik zelf gaf een zijdelings verhaal: of uit die missie van toen nog lessen te leren zijn voor de tijd van nu. Ik heb er 10 opgeschreven, waarvan een enkele hier onder:
1. Was Hamer een martelaar? - Hij is het niet door het Vaticaan verklaard. Maar Chinezen houden hun voorouders in ere, en zo doen zij dat ook bij Hamer in hun moderne kerken. En zelfs in Nijmegen blijkt Hamer een belangrijk voorouder voor ons te zijn?
2. Waarom moest het zoexclusief? En dat in China? Ja, de drie grote stromingen van Boeddhisme, Taoisme en Confucianisme wordt rustig naast elkaar voor verschillende doeleinden gebruikt. Heel veel aspecten van het christendom hadden als een aparte vierde Chinese religie erbij kunnen komen! Niet het hele pakket van een religie hoeft onveranderd overgenomen te worden. De voor een volk en tijd relevante zaken kunnen geïmiteerd worden en laat de rest maar even rusten. Dat zou ook gekund hebben.
3. Hoe zit het met dat Christendom in Europa? Verdwijnt het?  Veel grote rijken, economische systemen en grootse culturen zijn gekomen en gegaan: de grote wereldreligies horen tot de langst overlevende en taaiste van de mensheid. Maar zij passen zich wel aan en komen soms onherkenbaar weer terug.
4. Hamer ging Christendom brengen in China, maar nu komen de Boeddha-beelden in alle tuinen en in veel huiskamers: waarom?  Dat is een beetje dus die 'omgkeerde missie' (waarvan ook een Indonesich-Chinese SVD-priester aanwezig was, die pastoor in Duivendracht is), maar het toont ook aan dat 'katholiek' iets betekent als universeel, wereldwijd. Momenteel zijn de Nederlanders, ook de katholieken onder hen, een beetje wereldwijd aan het shoppen. Daar komt ook wel iets goeds van.

Jona en Jezus

In de zomerperiode hebben we in de Janskerk dit jaar een cyclus met 'reisverhalen'. Er wordt wat afgereisd, ook in tijden toen er geen auto's of goedkope vluichten waren en geen vrije reisdagen nmet de trein. Abraham, Mozes, Elia zijn bekende lopers. Over verre afstanden. Jona is een van de bekdnste per schip. Hij moest preken in ninive, ging ver weg met de boot, werd door de walvis terrugbracht. Preek met succes in Ninivé. Maar dat was niet de bedoeling. Dat is het lastige slot het boek: dat Jona gaat zitten treuren omdat de stad niet verwoest wordt en zelfs zijn eigen hutje wordt weggevreten. Hij was een superfundamentalist, die alleen maar het slechte in andere mensen wil zien en niet blij kan zijn in het goede van andere mensen. Aldus predikante Marian Geurtsen. Daar kunnen de IS-mensen, maar ook een aantal van onze eigen geestelijke leiders nog wat van opsteken!

Dan hadden we één keer verhalen en woorden van Jezus, Lucas 9, 51-59. Ik schreef erover als inleiding:
"Reizen. Een beetje als last minute en al helemaal zonder reisverzekering: ‘laat de doden hun doden begraven’, zonder goede planning ‘de Mensenzoon heeft niets waar hij zijn hoofd op kan laten rusten’ en met goede kans op een terroristische aanslag: ‘wilt gij dat wij vuur van de hemel afroepen om hen te verdelgen?’ Wat betekent dat dus: Jezus als reisgenoot/reisleider?"
Dit zijn woorden van Jezus die als raadsels klinken. Dat vuur van de hemel afroepen geeft te denken aan de drones waarmee nu de lastpakken van Al-Qaida worden neergeschoten. Dat van de doden begraven lijkt op het verzoek van Elisa, die met Elia mee moet, maar hij mag zijn vader dan weer wel begraven. Eigenlijk kwamenwe er niet goed uit. Maar er zijn wel mooie liederen van Oosterhuis over:
De vossen hebben holen
de mensen weten heg noch steg
zijn altijd naar hun huis op weg ... 
Net als in dit lied kwamen we er niet helemaal uit. Maar dat hoeft gelukkig ook niet.