De bandbreedte van de EUG

De EUG, Ekumenische Utrechtse Gemeente is rond 1970 otnstaan als een oecumenische studenten of universiteitsgemeente. Intussen zijn de katholieke pastores ontslagen en is de groep een 'bijzondere wijkgemeente van de protestante PKN' geworden. Via een speciale constructie zijn daarbinnen wel twee part-time katholieke pastors aangesteld, maar toch. Dus hadden we kortgeleden een debatavond over de vraag of het (in die wat kale, erg calvinistische Janskerk) niet te protestants was. Moet er niet wat meer katholieks in? En wat is dan katholiek?
De inspraakavond trok een 25 leden. Er kwamen nogal wat 'katholieke specialiteiten' naar voren als afbeeldingen, iconen minstens, wat gewijd water, maar uiteindelijk was het toch nogal marginaal. Pers lot van rekening waren de (ex)katholieken daar toch ook niet voor niets uit hun oude parochies weggetrokken en voelen ze zich bij die kaarsen, wierook en pastoors daar even niet meer thuis.
Op de agenda stond duidelijk niet: de problemen in de huidige strakke katholieke kerk. Maar meer het algemene begrip 'katholiek'.
Katholiek betekent eigenlijk universeel, over het hele universum, de hele aarde. Protestanten vonden dat het op een gegeven moment te breed uitliep en kwamen samen rondom een slogan als 'alleen geloof' (niet die sacramentalia), 'alleen Jezus' (niet al die heiligen erbij) en alleen de schrift (geen pauselijke en bisschoppelijke decreten).
Maar die drie elementen werden uiteindelijk toch ook verengd in kleine dogma's: zo'n dun boekje als de Heidelberger Katechismus.Een andere verenging vind ik de nadruk op de 'joodse wortels' van Jezus. Alsof Jezus niet net zoveel problemen had met veel jodendom als de gemiddelde EUGer tegen het katholicisme van Bischop Eijk. Gebruik van het woord 'Israel' biedt net zo min een visie als teruggrijpen of 'Schrift' want beide staan voor een pluriforme en veranderende wereld.

De EUG poneert zich nogal eens als een 'gemeenschap van zoekers'. Mijn persoonlijke ervaring is er dat er toch al gauw blije gezichten zijn als een antwoord gloort. Maar: niet het eindpunt maar de weg gaan, dat is wat de Reis van de vogels van mysticus Al-Attar wilde. En heel veel zien onderweg. Zoveel mogelijk van het universum, dat is het universele. Het katholieke dus.
In mijn studententijd, 1963-1970  werd wel gesproken van het einde van de Constatijnse periode. Na 312 werd het Christendom staatsgodsdienst, ambtenarengodsdienst onder bescherming en inmenging van de keizer. De volkskerk die toen ontstond zorgde voor een comfortabele maar slappe kerk. Zelfs de Verlichting heeft dat niet veranderd, want de vorsten als Frederik de Grote, Willem I wilden de kerk gebruiken als instrument voor hun macht. Pas de secularisatie van de jaren 1960 heeft in sommige westerse landen de staat en religie van elkaar gescheiden. Kerk binnenste buiten, dat is een motto van Hoekendijk, die toejuichte dat er na het Constantijnse tijdperk een profetische, zij het kleine kerk zou ontstaan. Wie weet gaat het toch de pre-Constantijnse situatie worden: dat het een zeer pluriforme wereld wordt met allerlei lokale of exotische kleinere stromingen. Kan best spannend en creatief worden. Universeler dus.