In Rome voor de herhalingscursus 'katholiek voelen'

In de Janskerk van Utrecht, kerkt de 'studentengemeente' of oecumenische groep van de EUG. Sinds enige tijd is er een discussie over wat de ('van oorsprong') katholieke leden vinden over hun eigen traditie. Die het Anton van Duinkerken fier nazeggen: Daarom, meneer, ben ik katholiek zijn er weinig, wellicht niet één. Het 'katholiek zijn' heeft veel met afkomst te maken. Ook soms met kleine gebruiken als kruisteken, kaarsen, wellicht rozenkrans.
Van 2-9 April was ik met Paule in Rome en we kregen een stevige douche aan katholiek leven over ons. Hier enkele grepen.
Pantheon Ja, dat is wel de oudste echt oecumenische gebedsruimte ter wereld. Voor alle goden. De naam van Marcus Agrippa, schoonzoon van Augustus, staat er nog als eerste bouwer. Fier, voor de grote zuilen met het fries. De beroemde koepel is pas een 140 jaar later gebouwd. Het goud en lood ervan is gestolen/weggehaald, er is blijvend aan verbouwd. Jezus en vooral Maria zijn er met fresco's, beelden ingekomen. Ook de nationalistische helden Koning Vittorio Emanuele II en Umberto. Gebouwd voor Alles, in ieder geval alle goden, dat is wel een beetje de eerste betekenis van katholiek dat universeel, hele-aarde betekent. Erg inclusief dus. Kosmopolitisch. Die fantastische koepel die alles zo kan omvatten is daar wel een mooi beeld voor.

Friezenkerk. Dat is een kerkgebouw die rond 800 door de net bekeerde Friezen werd gebouwd op de heuvel aan de zuidrand van het Vaticaanse Sint Pietersplein. Nu verscholen achter grote gebouwen. In de jaren 1990 mooi hersteld onder leiding van Martin Muskens, toen rector van het inmiddels opgeheven Nederlands college in Rome. Er was een grote groep Christelijk Gereformeerden uit Putten die zondag 2 April. Ook een dertigtal jonge mannen in keurige pakken-met-stropdas. Seminaristen van het bisdom Roermond bleek later. Zij komen uit 16 landen want zo gaat dat in Nederland nu. Bisschop Wiertz en de staf van het seminarie leidden de dienst. Maar ook Gerda Verburg en haar partner voelden zich er duidelijk thuis. Dus in veel opzichten toch nog echt oecumenisch.
In een volledige katholieke mis krijg je veel bijbel te horen: drie lezingen, uit Openbaring, uit Handelingen en tenslotte het Thomas-verhaal met de vinger in de wond van Johannes 20. Wiertz sprak mooi over vluchtelingen, over de twijfel bij  de apostelen en de nadruk die Paus Franciscus had gelegd op Gods Barmhartigheid, groter dan zijn wraak (dus wat ook volgens de islamitische traditie op Gods troon staat geschreven: mijn liefde en barmhartigheid is groter dan mijn toorn. Daarom kent de islamitische orthodoxie geen eeuwige hel, want daar kan God niet tegen).

Quattro Coronati. Zoveel kerken! In de San Clemente vind je op de onderste laag een heiligdom van de Mitrascultus, uit de 1e eeuw. Daarboven resten van een 4e eeuwse basiliek, waarboven dan in de 12e eeuw weer een volledig nieuwe werd gebouwd, met ondermeer de oude kooromgang er weer in. Hergebruik van oud materiaal komt vaak bij religies voor. Christenen doen aan hergebruik van joods erfgoed, die weer uit Kanaanitisch en Egyptische tradities leenden. In de Koran worden joods en christelijke verhalen herverteld en herdacht. Vlak bij de San Clemente staat een oude burcht met twee grote verdedigingstorens, over een binnenhof en een kerk heen. Zoals bij in Utrecht een Domtoren staat die eigenlijk ook een militair gebouw, verdedigingsburcht is. In een zijkapel staat een mooi stripverhaal over Keizer Constantijn die de pleuris of pest kreeg. Hij zou zich moeten baden in kinderbloed en de vrouwen bieden hun kinderen al aan. Maar de keizer vond dat te wreed. Hij had een droom met Petrus en Paulus die hem zeiden dat hij naar een kluizenaar, Paus Silvester, moest gaan. Die waste hem in de doopvont. De keizer is genezen en vertrekt naar zijn hoofdstad Constantinopel en laat als dank het beheer over Italië aan de paus. De zogeheten Donatio Constantini, verdedigd als de basis voor de kerkelijke staat en het wereldlijk gezag van de paus. Reden om te denken over de vermenging van kerk en staat, universele impact van religie, onder paus óf keizer, maar gemengd. Dat is voor een andere keer.

Faustina zagen we bij de Santo Spiritu in Sasso en ook vaak elders. Na de happening op het Sint Pietersplein met de rondrijdende paus op zijn witte kar kwamen we bij de afgeladen volle kerk van Santo Spiritu in Sasso aan de Borgo Santo Spiritu. Er was een grote afbeelding van Jezus, die ik ook wel bij de Agneskerk van Amsterdam en de Utrechtse Willibrordus gezien had. Witte en rode stralen uit de borst. Dat is een nieuwe 'conservatieve' devotie. Bij processies, ook op het Sint Pietersplein zag je mensen die afbeelding ook triomferend ronddragen. In deze overvolle kerk stond die ook prominent. Het bleek een afbeelding te zijn, gemaakt op aanwijzing van een eenvoudige Poolse non, in 1938 overleden. Deze Zuster Faustina heeft een gebed gemaakt dat met een beroep op Gods Barmhartigheid alle zonden zou vergeven. De verering werd aanvankelijk verboden, want volgens de Vaticaanse deskundigen heeft God voor vergeving ook nog de clerus en de formele biecht nodig. Pas in 2000 werd de Poolse zuster toch heilig verklaard door Johannes Paulus II en wij zagen nu een mooi compromis: een kerk vol mensen, dat gebed zingend en biddend, of boeken lezend, wachtend op hun beurt voor de biechtstoel.
Alle katholieke elementen kom je hier in heerlijke competitie tegen: de kloosterlingen tegen de bisschoppen en pauselijke hierarchie, volksdevotie tegenover formele theologie, makkelijke emoties tegenover strenge leer.
Als je de foto uitvergroot en goed  kijkt kun je tussen de fototoestellen ook het hoofd van Franciscus nog zien.

In de Janskerk ben je lid van de EUG en er worden aan die leden heel veel diensten, discussies, weekenden aangeboden. Vaak wordt er niet zo veel aan gedacht dat de klanten selectief zijn en naast die ene kerkelijke service ook nog een groot aantal andere inspirerende ervaringen elders willen meemaken. is dat de nieuwe katholiek: die maar her en der wat religie en spiritualiteit shopt? Bij dat alles: Rome is toch wel grootser en uitbundiger dan het redelijk saaie Iona of het ook wat erg ingetogen Taizé. Die twee laatsten zijn overzichtelijker, één heldere boodschap en braaf. Rome is groot, vaak verwarrend, soms ook wel apert fout, maar veel spannender en naar zoveel kanten toe rijker.