De harmonisering van Augustinus

Ik ben momenteel bezig om enkele preken van Augustinus in het Indonesisch te vertalen. Lastig, omdat ik vooral vertrouwd ben met het islamitische taalgebruik van Indonesiërs. Maar het is ook een intensiever kennismaking met de gedachtengang van Augustinus. Het is een project van het Augustijns instituut in Eindhoven. Of de mensen in Indonesië daar zo veel mee bezig zijn weet ik niet.
De preken zijn niet erg lastig en werden door stenografen opgenomen. Ik denk dat hij tussen de 10/15 tot hooguit 30 minuten preekte. Dus veel korter dan de echt zware dominees in dit land. Er zitten veel retorische trucjes in. Zo gaat hij met de evangelisten in gesprek (De preken gaan over teksten uit het Markus-evangelie). Ook Paulus komt nogal eens als gesprekspartner voor: 'Wat bedoelde je daarmee Paulus? Dit of nee, toch maar iets anders'. Het lijkt me ook wel echte spreektaal te zijn geweest. Prettig te lezen enerzijds. Bij mijn middelbare school, een klein-seminarie, werd de 3e klas grammatica genoemd, de 4 was syntaxis, 5e klas poesis, 6e retorica, de hoogste dus.

Augustinus schrijf niet alleen over de schrift, ook vanuit te schrift. Deze preken staan bol van verwijzingen en letterlijke citaten van schriftteksten. Maarhet is wel allemaal binnen het raakwerk van zijn eigen wereldvisie. Dat dit leven maar een voorbereiding is voor een eeuwig leven in het hiernamaals en dat lichaam best gemist kan worden omdat de geest of ziel het enige belangrijke is, dat zijn vooronderstellingen. Die maken die teksten meteen vaak al moeilijker aan te nemen.
Dan is nog maar een van de problemen die je bij zo'n tekst hebt.
Een ander is de makkelijke associatie van zaken die ongeveer gelijk zijn. Augustinus schreef ook een werk over de harmonie van de Evangelies, waarin de verschillen in feitelijke beschrijvingen worden gelijkgestreken. Augustinus ziet de hele bijbel niet als een collectie van verschillende geschriften van allemaal andere auteurs. Hij ziet er een kolossale eenheid in. Zo gaat Preek 95 over het verhaal van de broodvermenigvuldiging (Markus 8:1-9) maar dat wordt verbonden met een andere maaltijd, van de gasten aan een bruiloftsmaal. Eerst zijn er te weinig gasten en moet iedereen van de straat geplukt worden. Dan is er een gast die geen bruiloftskleed aan heeft en weggestuurd wordt (Mt. 22:1-14). Daar tussendoor komt dan nog de hymne uit Filippenzen 2, over de Jezus die lelijk wordt (zichzelf vernederd) maar juist zo tot schoonheid komt. In 15 minuten een soms ietwat chaotische wandeling door bijbelteksten, waarbij goede daden het bruiloftskleed worden.
Dan zijn we alweer ver van de eerste tekst: het wonder van de broodvermenigvuldiging. Maar er is berekend dat Augustinus 6000 preken heeft gehouden (zo'n 150 per jaar of drie per week) gedurende 40 jaar. Daarvan zijn er 600 of 10% overgebleven. Allemaal wel heel veel dus.