Een penis voor Sint Catharina?

Religieuze kunst kan zeer bevreemdend werken. Ik herinner me nog uit mijn Leidse tijd dat ik met een gast uit India naar de Lakenhal ging. Het mooiste werk daar is ongetwijfeld een Laatste Oordel van Lucas van Leyden. Er was ook een Lam Gods. Mijn gast (overigens zeer Protestant, redelijk analfabeet als het gaat over christelijke iconografie), vond dat maar raar: Jezus als Lam uitgebeeld. Maar ik wees ook nog even op de duif als goddelijke Heilige Geest. En op Ganesha, de zoon van Sjiwa, die als een dik jongetje met een olifantenhoofd wordt uitgebeeld. Zeer populair in India. Niet alleen als god van rijkdom, juist als god van wijsheid. Om goede tentamens te maken dus.


Maar nu is er voor korte tijd in het Catharijnenconvent een tentoonstelling over de Linga, de penis dus. Symbool voor Heer Sjiwa zelf, de vader van Ganesha. In dat museum, vroeger nog het Aartsbisdommelijk Museum voor Kerkelijke Kunst wilde de nieuwe directeur iets anders, ook om meer en vooral nieuw publiek te trekken. Het werd dus een verbeelding van de goddelijke scheppingskracht via een uitbeelding van de penis alias linga, al dan niet in gezelschap van de vrouwelijke ontvanger, de yoni of vagina.


Er zat een enkele klassieke linga bij uit India of Zuidoost Azië (vooral Thayland, dat vroeger hindoeïstisch was, maar voor het boeddhisme koos toen Indonesië koos voor de islam. Hoe dat precies ging is nog een raadsel en we weten ook niet precies of het ene verband hield met het andere. In iedere geval hebben noch boeddhisme noch islam last van dat enge kastenstelsel waar het hindoeïsme nog steeds mee worstelt). De meeste van de ca 100 voorwerpen zijn moderne producten van kunstenaars.


Er was bij het publiek vooral nieuwsgierigheid, hilariteit ook nogal, en weinig gêne. Eigenlijk al helemaal geen gevoel voor het mysterium tremendum et fascinosum dat toch met het heilige moet samengaan. "Och ja, raar bedacht, hoe krijg je zoiets in een museum?" Zou de Maagd en Martelares Catharina naar wie het vroegere klooster en het huidige museum is genoemd er blij mee zijn geweest? Ze kan niets zeggen, zelfs niet nu er openlijk ook al aan haar bestaan wordt getwijfeld. Afijn, in het vroeger zo door een enkele religie gedomineerde Nederland zijn we dus bij deze experimenten aangekomen.