De synode en een brede achterban van de Protestantse Kerk van Nederland, PKN, heeft zich de laatste tijd behoorlijk druk gemaakt over een beleidstuk over de Islam. Daarin benadrukt auteur en VU Hoogleraar Bernard Reitsma dat het christendom Joodse wortels heeft en een blijvende verbondenheid met Israël. Over de Islam wordt daarin gezegd dat het een na-christelijke religie is, die notabene enkele elementen van het christelijk geloof afwijst. Voorbeelden zijn dan de verbinding van volledig God en mens in Jezus en het geloof in de Drieëenheid van één godheid in Vader, Zoon Jezus Christus en de Heilige Geest.
Nu weet de ontwikkelde christen ook wel dat die formuleringen van Jezus als God én mens na-christelijk zijn. Drie eeuwen na Jezus zijn ze te midden van heftige discussies en onder keizerlijk gezag op het concilie van Nicea in 325 geformuleerd en nooit helemaal geaccepteerd. De oosterse christenen van Irak, Turkije, Syrië en Perzië, toen nog een grote en sterke groep, wilden deze heerschappij van de Oost-Romeinse keizer en zijn bisschoppen niet erkennen.
Toen rond 600 in het Arabisch-Syrische gebied de islam als een nieuwe religieuze stroming ontstond, zocht deze nauw aansluiting bij het joods-christelijk monotheïsme. Zoals te verwachten is, kwamen alle elementen van de grote joods-christelijke traditie hierin weer naar voren. Religies beginnen nooit van niks, maar hernemen het bestaande. Van Adam tot Noah, Mozes en, ja ook, de Jezusverhalen, we vinden het allemaal in de Koran terug. Inderdaad niet volgens de keizerlijk-romeinse formulering. Een vertegenwoordiger daarvan, Johannes van Damascus, vond rond 730 dan ook dat de Islam een christelijke sekte was, zoals Reitsma eerlijk erkent.
16 eeuwen na Jezus ontstond het Protestantisme als een reactie op allerlei toestanden in de vanuit het Vaticaan geleide Rooms-Katholieke stroming. Tegenover een verering van allerlei heiligen als bijna-goddelijke figuren, stelden Luther en Calvijn weer Jezus centraal als voornaamste openbaring van de ene godheid. Zij hebben ook de heiligenbeelden in de rooms-katholieke kerken kapot gegooid, vanwege daarmee verbonden magie en bijgeloof. Kortom, het christendom werd opnieuw en aan de tijd aangepast uitgevonden.
In die tijd was het jodendom nog helemaal fout: Joden waren de doders van Jezus, die ook zijn boodschap heftig hadden verworpen. Die eerlijke erkenning voor de joodse wortels en de blijvende verbondenheid met Israël heeft het Europese protestantisme pas erkend na de Holocaust van 1940-45. Het christendom wordt toch steeds weer opnieuw geformuleerd en uitgevonden? Die waardering voor de joodse wortels heeft veel nieuwe nuchterheid aan moderne christenen gebracht. Ook wel teleurstelling, omdat de joden onderling ook weer zo verschillend blijken te zijn en maar zeer ten dele waardering voor die nieuwe geloofsgenoten kunnen opbrengen.
Nu is het tijd voor de PKN en andere christenen om de moslims te erkennen als fellow-travellers in dat voortdurende proces van herformulering van het christendom. Het zal wel even wennen zijn en net als bij het jodendom zal er naast enthousiasme ook wel tegenwerking en teleurstelling over resultaten zijn. Jezus heeft het christendom niet uitgevonden. Wij zijn allemaal na-christelijke mensen die nieuwe rituelen, liederen, teksten en grafschriften uitvinden, na en naast het lezen van onze basisteksten. De roeping van deze tijd is niet om vast te houden aan een starre protestantse of christelijke identiteit, maar te erkennen, dat die verandert en dat ook wat moslimgeluid daarin verfrissend kan zijn. Dat zou een mooi reformatie zijn!
Geen opmerkingen:
Een reactie posten