Van de martelaarsdood van Stefanus tot de Europese verkiezingen

Voor de Janskerk heb ik me aangemeld voor de dienstvoorbereiding van 18 mei aanstaande. We lezen in deze periode tussen Pasen en Pinksteren hoofdstukken uit Handelingen en dan is Stefanus aan de beurt. Op de aankondigingen staat dit vermeld onder de titel 'Provocerend Leiderschap'. Dan is de vraag dus of Stefanus wel zo hard had moeten optreden tegen Wet en Tempel? Had het niet wat pastoraler en diplomatieker gekund? Uiteindelijk is de hele geschiedenis van het Jodendom toch een overname, aanpassing aan religie in Egypte (Zoon Gods), Kanaänitische rituelen (Paasfeest, Lam slachten) en Babylonische mythologische (zondvloedverhaal, de week)?
Mohammed ging eerst de harde koers: al die goden van de Ka 'aba waren fout. Maar na de tocht naar Medina, waar hij politiek leider werd, heeft hij ook compromissen gesloten. Snouck Hurgronje schrijft er al over dat Mohammed zijn profetenmantel in Mekka achterliet en in Medina een pastoraal politicus werd: om de Mekkanen voor zich te winnen heeft hij oud-Arabische elementen opgenomen als de vasten van Ramadan, de gebedsrichting naar de Ka'aba in Mekka en de hadj-bedevaart die de oude heilige plaatsen van Mekka in een nieuw perspectief zet, maar ze wel allemaal weer in  ere houdt. En kijk maar eens wat dat nu bloeit en door een grote muur van hotels wordt omgeven!

 

Een boze site van moslims schrijft hierover 'destruction of Islamic heritage' die tot 600 meter hoge torens onder de titel Abraj al-Bayt of 'Burchten van het Huis (van Mohammed)' staan nu protserig bij dat oude pre-islamitische Arabische heiligdom. En er komt nog veel meer! Zo had het misschien dus ook niet moeten gaan!

Stefanus werd gestenigd na een veroordeling door het Sanhedrin. Die kon kennelijk besluiten tot de doodstraf, alhoewel in de evangelies uitdrukkelijk wordt gezegd dat de Joden er het recht niet toe hadden. Maar in Handelingen 18:15 verklaart de proconsul Gallio van Achaia (Peleponnesus, bij Konrinthe) dat de Joden hun eigen zaken moeten regelen. Waar staat trouwens 'wij hebben een wet en volgens die wet moet hij sterven'? (Johannes 19:7) Er wordt verwezen naar Leviticus 24:16 'Wie de naam van de Heer lastert moet ter dood gebracht worden, die moet door de voltallige gemeenschap worden gestenigd.' In de Talmoed, tractaat Sanhedrin schijnen er vier manieren voor doodstraf te zijn: steniging, wurging, onthoofden, brandstapel.  Dat lasteren van de naam zal dan bij Stefanus uitgebreid zijn: Wet en Tempel zijn natuurlijk ook erg heilig.

 

Hierboven een mooie afbeelding door Jyoti Sahi: Stefanus is gestenigd , wordt door God omarmd en opgenomen. Hij heeft een steen in de hand, die als een zaad is: vanuit het leven van de martelaren, het zaad, zal de kerk groeien.

In de EUG circuleert een observatie over een soort tweedeling: er wordt gesproken over 'de vraag naar de kern' tegenover 'allerlei aanslibsels van kerk en religie'. Dit wordt ook geformuleerd als een meer maatschappijkritische, wat profetische visie tegenover een meer tevreden groep die de verworven spirituele traditie wil koesteren en niet naar (nog weer) andere orientatie onderweg is. Is die laatste de wat jongere groep, de Taizé-mensen, tegenover de kritische mensen die steeds weer op weg willen gaan, naar een nieuwe weg?
Inderdaad, Stefanus heeft het in zijn preek vooral over de wegtrekkers Abraham en Mozes, terwijl Salomo geciteerd wordt die een boze God laat zeggen dat Hij geen tempel nodig heeft en niet zulke vereerders. Provocerend leiderschap dus.

Nog even iets over de grote rijken: het Heilig Land werd toen overheerst door het (nog heidense) Romeinse Rijk. Dat werd als tweede Europese supermacht later vervangen door het Heilige Romeinse Rijk. Over dat rijk hebben wij nu vele bedenkingen.
De laatste tien jaar hebben een aantal Europeanen gepleit voor het invoeren van Christelijke Wortels in de constitutie van de EU. Zover is het niet gekomen. Wie er dan ook blij mag zijn met wat er al wel behaald is met de EU, er zullen er heel wat blijven die zo'n Heilige Status niet aan de EU toeschrijven.
Daarom hieronder nog even een provocerende tekening van Jyoti Sahi: Stefanus wordt gestenigd met stenen uit de tempel, zodat die meteen wordt afgebroken, niet zoals Wilders of de SP het wil, maar toch!

Nog een andere van Jyoti. In Hand. gaan Petrus en Johannes nog braaf naar de tempel. Bij het binnengaan zien ze een lamme zitten, bedelen. Ze zeggen dat ze geen geld hebben, alleen de boodschap van de genezende naam van Jezus. De lamme is daarop genezen en gaat met hen zingend de tempel binnen. Jyoti draait het om: hij gaat zingend en vooral dansend de tempel uit en wordt gevolgd door andere, die ook zingend de kerk, de tempel uitgaan. Een beeld voor onze, voor alle tijden?

De bovengenoemde tweedeling tussen de 'grote' maatschappijkritische traditie van bevrijding' (de kern?) en de 'kleine' van huidige herwonnen vrijheid deed me denken aan wat ik meemaakte bij mijn college dogmageschiedenis van Willem Munier. Hij legde daar het schema uit dat 'het christendom' zich altijd aan tijdelijke en lokale omstandigheden aanpast. Er is geen 'essentie' van het christelijke geloof dat niet verandert, terwijl bijkomstigheden zich wel aanpassen. Nee, het gaat gelijk en allemaal voor de bijl, in stukjes gehakt en daaruit ontstaan dan weer iets nieuws, waarin we achteraf wel weer een lijn naar het verleden terugvinden.  Uiteindelijk is dus ons idee van God radikaal verdwenen en ook van iets van bevrijding/verlossing, van een ideaal leven. Maar negatieve theologie, afbreken van verleden opties kan ook een haal gezonde theologie zijn. Dat deed Stefanus per slot van rekening toch ook vooral! Hoe raar zou Stefanus het wel niet vinden als nu benadrukt wordt dat Jezus toch echt een Jood was en gebleven is? En dat hij de zaak schoonveegde en dat de leerlingen juichend en dansend de tempel zijn uitgegaan, als straf waarvoor de tempel werd afgebroken, maar met de stenen werd Stefanus wel gestenigd. Kan het nog ingewikkelder? Zo gaat het nu eenmaal in de realiteit, waarin mijn kinderen ook niets meer zien in deze keten van ideeën.