Helsingör

Wij hadden een apartement gehuurd in Helsingör. Gebouwd op het gebied van een paleis van vroeger dat nu hotel was geworden. Drie verdiepingen lange rijen met strandoptrekjes voor mensen die het vaak ook weer onderverhuurden. We kregen niemand van het beheer te zien: toegangscodes voor huis en apartement waren al via mail doorgeseind en zonder sleutel, alleen met een paar cijfers konden we alles aan de praat krijgen.

Boven een strandwandeling, met uitzicht op het grote renaissance-kasteel, gebouwd waar de Sont het smalst is, om de doorvoerbelasting/tol te heffen. In het midden het Marienlyst Slot, wat luxer gebouwd voor de koning, nu een duur hotel. Daaronder de apartementen. Wij hadden rechtsonder.

Niet alleen de levenden genieten van ruimte en rust in Denemarken. Het is ook luxe en genieten voor de obverledenen en hun bezoekers. Zo her en deer een paar graven en verder was een gigantisch park in het hart van het stadje voor een wel heel mooi en liefdevol onderhouden kerkhof.

Het grote kasteel is aan landzijde via een groot verdedigingssysteem van grachten en muren afgescheiden, maar dat lijkt te veel op Naarden vesting dus hier alleen ons beiden voor het geheel. Bij een van de toegangspoorten zie je dan, naast de schoolklassen toch twee griekse godenfiguren: links Neptunus/Poseidon en rechts Hermes als ik me niet vergis.
Toegangsprijs kennen ze hier ook: bijna 50 euro kwijt voor twee kaartjes, maar dan heb je ook wat: hier de oude koning (die zijn koning-broer had vermoord) en de tragische neef/oomzegger Hamlet die dus zijn vader moet wreken en de man doden die zijn moeder als echtgenote had ingepikt.

Nog meet klein theater: boven twee dames die zitten te handwerken in afwachting van toeristen? drame in het kasteel? Af en toe speelden ze ook kleine stukjes Shakespeare want in dit kasteel is het Hamlet-verhaal door de grote auteur gelocaliseerd. Daarom een schilderij met twee andere dames die bij een brug in de stad wat mannen bekijken die aan het baden zijn. Wie die man in de prachtige tulband er ook weer toe deed, weet ik nu niet meer, maar zoiets moet toch altijd wel in het blog, al zag je in het noorden van Duitsland weinig en in Denemarken vrijwel geen moslims. We aten alleen wel eens in een Chinees restaurant, maar dat waren dus geen migranten uit het Midden Oosten.

Zo'n oud en groot kasteel moet ook wel een slotkapel hebben. Dat was er hier dus ook: iets katholieks, later tot een luthers geheel omgebouwd. Boven een mooie kop in het prachtige houtsnijwerk. Maar behalve deze doorleefde figuren waren er ook best wel bijbelse verhalen.
Onder kun je het kasteel, Slot Kronborg zien in het water. Daarnaast en dichterbij de vrouwelijke figuur als symbool voor de rijke stad die haar fortuin dankt aan de ligging naast het water, dus de god Neptunus ook nog erbij.
We gingen ook nog naar het Luisianamuseum met allerlei moderne kunst. Daaruit alleen enkele selfies die wij in de glaskunstwerken maakten.

Fredensborg en Roskilde

Paleizen en kerken, naast enkele romantische riviertjes, eindeloze weilanden zonder koeien (die houden ze kennelijk allemaal binnen), te grote mais- en aardappelvelden: we raakten niet uitgekeken op het Deense landschap. Maar bij een oude abdij, nu als gehandicaptenboerderij en als doelpunt voor schaalreisjes opgeknapt, vonden we toch ook wel weer een romantisch riviertje.

Dat was op weg naar Fredensborg, zo rond 1750 gebouwd voor het koninklijk paar aan een groot meer op Seeland. Vooral het park met veel democratische beelden van gewone mensen was mooi. We vroegen ons op een bepaald moment zelfs af of ze hier die Griekse goden en godinnen hadden afgezworen. Zo was het ook wel niet maar toch veel beelden van 'gewone mensen'.

Het onderste beeld is er een van zo'n 180 in grote cirkels opgesteld met allemaal gewone mensen, echt aangekleed voor het vaak niet zo warme klimaat hier.

Als je al wat europese paleizen hebt gezien, is het vooral het park dat bijzonder is. Vandaar naar Roskilde, waar de koninklijke begraafplaats is: het leek ons toe dat dit koningshuis dat al zo'n 1000 jaar regeert en in onze stadhouderstijd zelf echte absolute vorsten leverde, wel veel macht en populariteit moet hebben gehad. Afijn de kerk in Roskilde is ook een machtig symbool van kerk én vorst want het was een tijdje hoofdstad voordat bisschop Absalon in de 12e eeuw van hieruit Kopenhagen stichtte. Daarom hieronder eerst een beeld van die bisschop, stoer aan de buitenkant van het stadhuis van Kopenhagen.

Heel veel geld voor restauraties: alles mag stralend zijn. Tussen die twee stoere torens van roskilde toch nog een bijna-burgerlijk trapgeveltje. Binnenin alles even mooi of het nu oud of nieuw is. Wel dus heel erg veel graven.

Dit is een beeldje van de preekstoel. onze reisgids zei dat de figuren daar er wat barok/expressief boos uit moesten zien met uitpuilende ogen, bijna als de wachters bij Chinese en Indeonesische tempels. Daarom die boze blik hier.

Deze twee dames staan bij de korte trasp naar de preekstoel. Het is me niet duidelijk waarom ze er zo belachelijk opgemaakt en bloot uitzien.

Bovenaan een mooie gedraaide kop van Johannes de Doper (met lammetje) die zijn hoofd inderdaad gaat verliezen.
In het midden het grote houtsnijwerk achter het hoofdaltaar: het kwam uit Antwerpen en was bestemd voor Dantzig/Gdansk, maar de boot had eerder al geweigerd om de tol over de Sont te betalen en dus werd dit roofkunst: in beslag genomen en goed genoeg gevonden voor deze koninklijke begraafkerk. Prachtig houtsnijwerk en bijzonder goed bijgehouden, zodat het stralend als nieuw is gebleven.

Kopenhagen van plein tot plein

Bij een bezoek aan Denemarken moet je wel proberen de grootste stad, de enige grote stad dus, te zien. Wij sloegen de paleizen maar over, want we hadden met Fredensborg en het oude slot van Helsingör wel genoeg gezien. De zeemeermin hoeft ook niet. Op het stadhuisplein vonden we een veel origineler iccon van de stad op een hoge smalle toren: een gouden dame, fietsend.

Is ze geen schoonheid: zo helemaal in nieuw bladgoud, stralend in art-nouveau stijl, uitkijkend over het grote plein bij het stadhuis, dat bijna helemaal door hekken was afgezet want er moet een parkeergarage komen en een metrostation: parkeergarages waren moeilijk te vinden en  waar wij de auto hebben gezet moesten we de sleutel afgeven: de hele dag zijn mannetjes bezig om die auto's om te zetten, zodat er twee of drie achter elkaar kunnen en er meer ruimte is.
We liepen van stadhuisplein via een voetgangers straat naar Kongens Nytorv en dan schijn je het echte centrum wel gezien te hebben. Overigens: ook dat andere plein werd helemaal verbouwd: parkeergarage eronder en vandaar moet de metro worden uitgebreid. Dynamische stad met veel open liggende stukken.
Het stadhuis is van rond 1900 en straalt vreugde en rijkdom uit. Er werd aan de lopende band getrouwd, maar een trouwzaal was open:

In de grote hal staan allerlei wandschilderingen. mozaïek. Bovenaan moet een soort gerechtshof in een dorp of stadje zijn. Middenin in een trouwzaal een vrolijke foto van een ontvoerde bruid. Een trouwlustig stel zat op het plein te wachten op hun tijd, de gasten en de ambtenaren. We hebben ze veel geluk in het leven toegewenst.

Tegen lunchtijd kwamen we langs een kerk waarin een korte dienst werd gehouden. Een kerktoren, maar verder ook een gevel als bij alle sjieke huizen. De kerken zien er allemaal mooi nieuw opgeknapt uit, ook was dit de oudste kerk van Kopenhagen. Wel was er overweldigend veel goud over deze boodschap van de engel Gabriel aan Maria uitgestrooid. Wat obverigens een verschil met Duitsland dat helemaal kapot gegooid was in WO II en Denemarken, dat alleen het gewone verval maar hoeft te bestrijden en verder de oude zaken mag beheren.

Friezen en Vikings

Op nogal wat plaatsen zijn musea voor de Vikingen, maar wat ze nu precies waren, werd ons niet helemaal duidelijk. Eigenlijk gewoon middeleeuwse Denen (en Noren), die boeren waren, handel dreven. Over Viking-expedities en veroveringen hebben we weinig gehoord.

 In Ribe zagen we vooral reconstructies zoals hierboven aangegeven. Helemaal boven staat een vissersdorp aan de kust, zoals Ribe geweest moet zijn. Waar dus ook wel wat handel gedreven werd en sommigen verder gingen kijken. Typisch is wel dat de stenen voor de bouw van een steviger gebouw (rijk huis of kloosters, kerk) door een vrouw naar boven worden gedragen. Is dat op basis van historische gegevens (er zijn buiten de officiële documenten van steden en kloosters maar weinig verhalen bekend) of is dat de wens van de moderne Denen?

Bij deze afbeelding van Christoffel stond beschreven dat die zo groot in kerken werd weergegeven vanwege het geloof dat wie eenmaal op een dag Christoffel had gezien dan verder die dag ook niet meer zonder biecht zou komen te overlijden. Zou dat ook de reden zijn dat hij tot in 19e eeuwse kerken zo groot is afgebeeld, zoals bijvoorbeeld in te Utrechtse Willibrorduskerk?

Het rustige Denemarken: Ribe en Odense

Op 2e Pinksterdag reden we verder van Lübeck naar Denemarken. Eerste plek was het oude stadje Ribe, aan de westkust. In 856 was daar de Franse monnik Ansgar aangekomen (geboren in Amiens, dus onderdeel van een Frankische bekeringsbeweging). Ribe lag toen aan de kust, dus op een oude Fries-Frankische handelsroute zegt men in het museum, waar ze van wilde Vikingen weinig willen weten. Hij staat nu te pronken voor de kathedraal van Ribe

Het was 2e Pinksterdag. Helemaal vrije dag dus nog rustiger dan gewoonlijk in het toch al wat kalme Denemarken (Paule gebruikte af en toe het woord saai, netjes, beetje als Zwitserland?) De kathedraal was ook dicht evenals een andere grote oude (klooster)kerk. We moesten dus maar op Wikipedia Commons kijken voor de mooie, levendige, beetje boerse versieringen.

Abraham hier als een boer die vee/zijn zoon wil slachten en kijkt wie daar het zwaard/mes beet houdt. God zal wer in voorzien: dat zei Abraham aan zoon Isaak over het offerdier dat nodig was.
Over het Vikingmuseum van Ribe (eigenlijk: een van de twee!) komt een aparte blog.

Dan naar Odense, een studentenstad, maar we hebben er weinig gezien. Het plein voor het stadhuis staat bovenaan: links stadhuis, recht voor de kathedraal, kerig onderhouden en in de verf, met groots altaar, maar alles leeg hier. Er was wel een heel druk restaurant, waar wij maar een feest-lunch hebben genomen. Een buffet-lunch, dus all-you-can-eat, maar dat is aan onze generatie niet echt besteed.

Belangrijke bezienswaardigheid in Odense: het kleine huis, rechts op de voorgrond, waar Hans Christiaan Andersen is opgegroeid. Hij is verreweg de bekendste Deen. In een aantal winkels heb ik gevraagd of ze ook een beeldje van Sören Kierkegaard hadden: niet dus, de naam was soms niet eens bekend, maar Andersen kom je vaak tegen. BD dus of Beroemde Deen.

Een rijke-dochters klooster in Lübeck

In Lübeck waren nog enkele oude kloostergebouwen min of meer bewaard. Beste bewaard is het Heiliger Geist-Hospital, uit het midden van de 13e eeuw. Nu een bejaardenhuis, met mooie en rijke kerk in het midden.

Het oude z\iekenhuis-klooster staat nog waar het thuis hoort: aan een grote straat in het hartje van de stad. Aan de noordkant stond het oude klooster van de Dominicanen, preekheren. Ook met een hele grote kerk, maar die was ooit al gehalveerd, net als de domkerk van Utrecht, omdat hij te groot was.  De gebouwen werden nu gebruikt voor een museum om de glorieuze geschiedenis van de Hanze als een voorganger van de Europese Unie te vieren. Curieus is een zijkapel/kerk, helemaal naar de rest van de stad gericht. Beichthaus, dus kerkje of zaaltje om te biechten, want de Dominicanen waren niet alleen kampioen in het vernietigen van ketterijen via de Inquisitie, zij zorgden kennelijk ook voor de vergeving.

Aan de zuidkant van de oude stad werd rond 1506, dus maar tien jaar voordat Luther met de Rfeormatie begon, een groot Anna-klooster opgericht speciaal de ongehuwde dochters van de rijke handelaren. Het was in 1941 ook stevig getroffen door de luchtaanvallen. In het restaurant hebben ze de pilaren van de oude kerk deels laten staan, zodat je tussen halve ruïnes een Weizenbier kunt drinken (van heel veel regen was het intussen zonnig weer geworden!).
De kunstschatten van dit en andere kloosters waren wel goed bewaard gebleven want de verzameling oude kunst was overweldigend.

Het waren vooral kloostergangen, met zijkamers die waren overgebleven van de aanvallen en nu plaats gaven aan allerlei kerkelijke kunstschatten.
Heel toepasselijk voor de rijke dochters die hier een kloosterleven leidden was de uitvoerige verbeelding van de parabel van de meisjes die wachten op de bruidegom: sommige alleen uitvoerig opgetut, maar niet wakker om de bruidegom te verwelkomen.

De 'dwaze maagden' hadden alle een zeer ingenieus kapsel, veel meer uitgewerkt dan het eenvoudiger van de wijze die een lamp klaar in de handen hadden, zoals hieronder.

We zagen ook een sterven van Jezus op het kruis, waarbij, heel eigenaardig, de 'ziel van Jezus' in de vorm van een klein figuurtje uit het hoofd wordt meegenomen. Ik heb nog getwijfeld of het hier wel over de kruisdood van Jezus gaat, want het had natuurlijk ook een andere heilige kunnen zijn, maar je ziet hier ook duidelijk een engel die bloed opvangt en dat zie je eigenlijk alleen bij de afbeelding van de dood van Jezus. De figuur was wel beschadigd en links en rechts zijn er dus lege vlakken. Ik heb de foto ook een beetje bijgesneden. Alles bijeen toch een apart afbeelding, daar in het Annaklooster. Er staat ook wel 'hij gaf de geest' dus dat kan dan zo zijn afgebeeld en werd het 'ontzielde lichaam' in een graf gelegd. Hoe je dit verder plastisch kunt indenken (alsof die geest, dat kleine poppetje er bij de opstanding/verrijzenis weer in terug wordt geplaatst?) daar kun je dus verder over fantaseren.
Als toetje voor Lübeck hier nog een van de poorten, de Westerpoort, aan de brede toegang tot de zee van hieruit. Lübeck ligt aan de Oostzee (terwijl Bremen nog een haven heeft richting de Noordzee, net als Hamburg) maar heeft niet de problemen van onze Zuiderzee stadjes: vanaf het water is er meteen een klim van minstens tien meter of meer naar de stad.

Als je dit vergelijkt met Kampen is het middenstuk echt die Noord-Duitse architectuur. En het is ook wel een slag groter. Maar was Lübeck nou echt (een) hoofdstad van de Hanze? Toch eens wat historie er op na gaan lezen!