Een klein boek van Wil van den Bercken

Wil van den Bercken (geb. 1946) heeft boeken geschreven over Rusland: de atheïstische ideologie van de communistische tijd, over Rusland dat echt bij de Europese cultuur hoort, Dostojevski. Hij heeft een grote afkeer van het communisme en een bijna even grote van het protserige, starre, bombastische en onpersoonlijke van de Orthodoxe liturgie. Maar hij houdt wel weer van oude iconen, niet de gevoelige van de 19e eeuw, maar de oudere met een onpersoonlijke, bijna magisch-klassieke uitstraling.
Hij schreef wetenschappelijk werk, maar ook een aantal persoonlijke boeken, allemaal klein: in 2003 Tegen de religieuze behaaglijkheid: een onvroom pleidooi voor het christendom; in 2008 een bundel onder de titel Wat geloven theologen? (Waar ik zelf ook een autobiografische bijdrage in schreef. Ik heb het boek hier thuis al niet meer, maar in het jaar 2008 zette ik wel stukken er van op dit blog; bij het allereerst begin, 23 januari 2008). Wil schreef leuke columns in het Utrechts Universiteitsblad, toen dat nog gewoon in papier werd uitgegeven.
Zijn succesvolste   boek is Geloven tegen beter weten in, uit 2014. Het werd in 2016 uitgeroepen tot beste theologische boek van het jaar. Wil heeft veel atheïstische propaganda moeten lezen voor zijn vak. Zelf heeft hij lange tijd religie als persoonlijke beleving ook laten zitten. Nu kijkt hij kritisch terug op de 'Atheïstische manifesten' en andere zelfverzekerden die vinden dat het zonder god beter kan. De keuze voor het geloof vind hij zelf een goede, ook zonder een vluchtweg ervoor door de oerknal: Gelovigen ontlenen hun geloof niet aan de oerknal, want een bewijsbare god zou resulteren in een onvrij geloof. (152)

Nu is er dus een nieuw boek, van een gepensioneerde grootvader die heel erg geniet van het contact met zijn kleinkinderen. Het is een soort autobiografie zoals je die aan je kinderen en kleinkinderen wilt nalaten. Echt geschreven door een 'Contente mens'. Met tevredenheid presenteert hij de 'pensioenparadox: Tientallen jaren enthousiast en druk-druk-druk gewerkt aan projecten om achteraf in te zien dat dit niet zoveel heeft betekend.' (56) Een groot dichter is hij niet, maar dit keert wel terug op blz. 84
Uni- of multiversum dat eeuwig blijft bestaan
terwijl wij, o tijd, reeds lang zijn vergaan!
En toch denk ik met gevoel en met rede
dat ik zal rusten in nóg eeuwigere vrede.
 Er staat veel in over de eeuwigheidswaarde van literatuur en ook over de betrekkelijkheid van het boekenbezit. Dat leidt dan tot de laatste bladzijden, over Anton Houtepen, waarvan het meeste werk ook al weer verouderd is. Het was ook een té mooie droom: eenheid in verdraagzaamheid, zonder dictatuur. Maar Houtepens boek uit 2007: God een open vraag wordt nu door Wil geprezen en ik ga het later dit jaar dus maar eens herlezen.