Een partner voor een vreemdeling: Camus versus Kaml Daoud

Van Albert Camus, de narratieve filosoof, verscheen in 1942 het boek L'étranger, een bestseller. Er wordt een moord beschreven, gedaan door Meursault, een wat sullige Franse inwoner van Algerije op een anonieme Arabier. De laatste had een Franse pooier aangevallen omdat die zijn zus in elkaar had geslagen. De Fransman was een wat vage vriend van de pooier en was getuige van die afranseling van een prostituee waarop de pooier min elkaar was geslagen door de Arabische broer. Daarop schiet de wat sullige Franse ambtenaar de anonieme Arabier dood. Camus maakt er een boek van waarin de gebeurtenissen aanleiding worden voor nogal pessimistische beschouwingen over zin van het leven, mogelijkheid van vrijheid. Bepaald geen opwekkend boek, maar zeer beknopt beschreven. Thema's als het onmogelijke van een grote en belangwekkende want belangeloze liefde, een doel in het leven, komen beklemmend naar voren. Wij hadden hier thuis de 10e druk uit 1965, van een Nederlandse vertaling uit 1949. Pram Soetikno had het eind jaren 1940 ook al gelezen in Semarang.
De Algerijnse journalist en schrijver Kamel Daoud (geb. 1970) heeft in 2013 een boek in het Frans gepubliceerd, Meursault: contra-enquête, waarin hij dezelfde moord vanuit een Arabisch perspectief beschrijft. In dezelfde beknopte en soms beklemmende stijl as Camus. maar nu dus allerlei kleine details vanuit de Arabische gekoloniseerde wereld, waar zelfs de naam van de arabier niet belangrijk was voor de Fransman. De arabier krijgt nu een naam Zjoezj, wat eigenlijk 'Tweelingbroer' betekent en degene die het vertelt Haroen, zijn tweelingbroer, die de gedode nu een nieuwe naam  geeft, Moussa.

Kamel Daoud in 2015, hoofdredacteur van een franstalig dagblad in de 2e stad van Algerije, Oran. Geboren in 1970. gehuwd, gescheiden in 2008 omdat zijn vrouw steeds islamitischer werd. Hij schrijft in de taal van de kolonialen, het Frans.
In het boek dat in het Nederlands de heel andere titel kreeg Moussa of de dood van een Arabier gaat het niet alleen om de door Meursault gedode Arabier uit de periode rond 1940, maar komt er ook nog een tweede moord bij. Haroen, de broer van de vermoordde Arabier, doodt op de dag van de bevrijding, 5 juli 1962, een Fransman waaraan hij op vage gronden een hekel had. Niet dus als verzetstrijder en een dag te laat, zinloos dus. Daarvoor moet hij straf ondergaan. In de gevangenis komt een imam bij hem, zoals er bij Meursault een priester kwam. Ook hier heeft de geestelijke gaan succes'Of ik in God geloof? Laat me niet lachen!' (149).
Dan komt op blz. 150: 'Weet je hoe Mersault in het Arabisch heet? Nee? El-mersoel, de gezondene of 'de boodschapper'. Niet gek, hè! Oké,oké nu moet ik echt ophouden.'Een prachtig boek om enkele keren te lezen en er steeds weer nieuwe lijnen in te ontdekken. Zeker als Camus ook een herlezing krijgt.