Grootspraak? Een zalige, vrolijke en mooie kerstmis toegewenst!

Het is vlak voor Kerstmis. Weer de tijd van de Grote Woorden over Vredevorst, waar zelfs de engelen stevig aan meezingen met Vrede op Aarde. In de Utrechtse Janskerk zijn we al bezig met de voorbereiding van de dienst van 9 januari, waar een soort 'regeringsverklaring' van de Vredevorst Jezus wordt gelezen, Lucas 4, 14-21. Jezus leest zelf in de synagoge van Nazareth over iemand op wie de Geest des Heren zal komen, die gezalfd wordt en die goed nieuws brengt aan armen, gevangenen, blinden en onderdrukten. Hij zegt dan: dat ben ik dus!
Bij de voorbereiding dachten wij aan dat drietal dat in Den Haag onlangs een regeringsverklaring gaf om te zeggen hoe zij Nederland weer op de rails zouden krijgen, financiën op orde, goed nieuws in ieder geval voor rechts.
De Grote Woorden van Jezus vielen in Nazareth slecht en als wij er nu later naar terug kijken, lijken het wel meer dromen dan echte realistische beleidsvoornemens te zijn geweest. De hoorders van nu kunnen zich ook wel enigszins identificeren met die sceptische toehoorders in Nazareth, ook al zullen zij graag meedromen met het mooie dat zou kunnen gaan komen. Maar toch maar wat billekoek voor Jezus (of zijn biograaf Lucas) die iets te gemakkelijk naar de uitvoering van dit ambitieuze programma heeft gekeken?

Dit is een schilderij van Max Ernst uit 1926. Maria draagt een rood kleed (de goddelijkheid) en daarover een blauwe mantel (de menselijkheid). Jezus kroontje is afgevallen en hij wordt menselijk. De drie getuigen zijn Max Ernst, Paul Eluard en André Breton die wel iets zien in het tot reële proporties terugbrengen van een mythisch verhaal.
Er werd bij de discussie ook verwezen naar de visionaire toespraken van Obama: ook niet alles daarvan kon worden gerealiseerd, maar toch wel wat. Daar moeten we het mee doen en dus gaan we dat lied zingen
Soms breekt uw licht
in mensen door
onstuitbaar
zoals een kind geboren wordt.

Gedenk de mens
die wordt genoemd
uw kind uw koninkrijk
uw licht.

Geen duisternis heeft ooit
hem overmeesterd.

Gedenk ons
die als hij geboren zijn
eens en voorgoed.

Syrische portretten

Dit wordt de laatste blog over Syrië. Er zijn nog veel meer verhalen en veel meer foto's, maar er moet dan voorlopig maar een einde aan komen. Paule wil nog graag een boekje met teksten en foto's. We zetten er ook nog wel op de screensaver. Verder? Bij de HOVO-cursussen zal een en ander zeker nog veel gebruikt gaan worden.
Om te beginnen hier nog eens Paule in die lange zwarte mantel bij het graf van Ibn Arabi, de grote mysticus, bedenker en beschrijver van een onkenbare godheid, die wel alle zijn doortrekt, dus onrechtstreeks kenbaar is. Ibn Arabi was een man die niet op kon houden te spreken over dit achtergrondige Iets en het Ietsisme. Die foto van Paule dus bovenaan, want Ibn Arabi ligt in het graf (wel met een groot LCD scherm naast de mimbar: als je die wil zien moet je maar even mailen!)
Dan hieronder een impressie van het bezoek aan het medisch centrum de Bimaristan Arghun, in 1354 in gebruik genomen als psychiatrisch centrum. Onze gids (heeft een Ph.D. in de archeologie, maar verdient graag wat bij als gids en chauffeur; zijn naam en telefoonnummer is nu helaas even kwijt. Hij studeerde drie maanden in Leiden en kende ook wat Nederlandse zinnetjes) staat hier in de gesloten afdeling, waar de gevaarlijke patiënten werden opgesloten. De open afdelingen waren veel vriendelijker. Overal fonteintjes en mooi licht en de hele instelling is nog perfect intact. De andere foto van onze gids toont hem met de afbeelding van Ibn Rushd (er waren zo'n tien oude privé kamers gevuld met poppen van grote moslims uit de geschiedenis van de geneeskunde in de Middeleeuwen.


Dan nog een foto uit een langere serie bij het bezoek aan het paleis van de gouverneur van Damascus en dus van heel Syrië in de Ottomaanse tijd. Het was op een vrijdagmiddag dus de vrije 'zondag' voor de Syriërs. Terwijl je bij de officiële musea verder weinig Syriërs zag, was het hier een familieuitje van jewelste. Veel kinderen en moeders dus.

Dan twee foto's genomen vanaf een mooi terras bij de Bab Touma. Met je telelens kun je dan gewoon mensen wat ongedwongen fotograferen. Dit zijn duidelijker types van een wereldstad en dan nog vanuit een overwegend christelijke deel van de miljoenenstad Damascus.



Tot slot iets van onze laatste middag: gezeten bij het koffiehuis bij de zuidoost poort van de Omajjadenmoskee, dat Maurits Berger ook liefdevol beschrijft. Mengeling van toerisme, grootstedelijkheid en gewoon Syrisch leven. Tot zopver dus nu!

Syrië: wenende, zingende en zelfkastijdende Sji'ieten

Het was best een dramatisch idee: Mu'awiya veroverde het kalifaat in een burgeroorlog, waarin Mohammed's neef en schoonzoon Ali omkwam. In 680 was Ali's zoon Husayn in Kerbela, Irak om het verzet tegen Umawiya's zoon en opvolger als kalief, Yazid, te organiseren en werd in een veldslag gedood. Zijn hoofd werd in triomf naar Damascus gebracht, tentoongesteld en uiteindelijk daar begraven in een oostelijke zijkapel van de grote moskee (met ook nog dat andere hoofd, van Johannes de Doper!). De Sji'ieten kunnen hier wenen, zingen, zich hard slaan. Geselen met leren touwen en ijzeren bolletjes eraan zagen we niet. Van het ene op het andere moment veranderen ze van toeristen die netjes achter hun gids-met-vlag aanlopen in een wenende massa, mannen en vrouwen. Zakdoeken worden nat, aan elkaar doorgegeven.

Tijdens het wenen, maken anderen gewoon de toeristische foto's.

Niet ver van die grote Umayyadenmoskee staat een grafmonument-plus-moskee voor Ruqaya, gewijd aan de jong gestorven dochter van Husayn. Dit is een indrukwekkend groot gebouw, waar de Sji'ieten onder elkaar zijn en veel meer en uitvoeriger geweend kan worden. Wij kwamen er juist na de vrijdagdienst en terwijl mannen en vrouwen in het graf- en moskeegebouw strikt gescheiden zijn, zagen we op de binnenplaats groepjes mannen en vrouwen die treurliederen aan het zingen waren in een informele stijl.



In een zuidelijke buitenwijk van Damascus ligt nog weer een veel groter complex voor Saidah Zaynab, een zus van Husayn. Het was helemaal in Iraanse stijl en volgens de boekjes ook voor een groot deel in de laatste 20 jaar met Iraans geld gebouwd, net als de nog nieuwe Ruqaya-moskee. Goudel koepel, veel zilver en goud binnen in de grafmoskee en schitterende tegels, vooral in de blauwe tinten. Paule kreeg een charmante lange zwarte jas aan, die ze elders al getoond heeft.

Syrië: kerkendagen in Damascus, Aleppo, Maalula en Seydnaya

Van de Alevieten zagen we weinig in Syrië. Geen moskeeën, jem-huizen of andere monumenten. Alleen de afbeelding van vrijmetselaar avn Aleviet Hafiz el-Assad en zijn zoon. Ook niets van de Druzen. De sji'ieten komen elders aan bod. De christenen zagen we in geconcentreerde plukjes, alsof er een soort apartheidsregiem is met stadwijken die ineens de ene kerk naast de andere hebben staan, want de christenen zijn er stevig verdeeld. Verder christelijke dorpen. Stadwijken noch dorpen zijn exclusief christelijk. In het met 22 kerken wel voorziene Maalula zagen we toch ook prominent een moskee in het kerndorp staan en nog een moskee in Laag-Maalula, zo'n 300 meter oostelijk en lager dan het oude dorp. Die moskee, nog in aanbouw had wel iets bijzonder: van Sura Al-Imran werd 3:33-4 geciteerd naar de vertaling van Yusuf Ali (maar God in plaats van Allah en een -e- weggelaten bij heareth) op de fries van de voorkant, niet alleen kalligrafie in het Arabisch, maar ook de engelse vertaling. Die tekst eert de vroegere profeten, Adam, Noach, Abraham en Jezus, zoon van Maria en kleinzoon van Imraan (ingewikkeld verhaal. Zie mijn De jezusverzen in de Koran, blz. 34). De tekst is daar het begin van de langste passage in de Koran over Jezus. Dus toch een architentuur-dialoog met het christelijke dorp! En vooral ook met de toeristen die naar dit bergdorpje op 1700m hoogte komen kijken naar de Tecla-kloof (maagd gered voor belager doordat de hoge rots spleet en zij zich kon verschuilen.
De Engelse tekst is alleen uitvergroot goed te lezen. Er staat:
God did choose Adam and Noah, the family of Abraham and the family of 'Imran above all people. Offspring, one of the other and God hearth and knoweth all things.



Alvast maar nog wat meer Maalula: tegen rots aan het Tecla-klooster, in de 20e eeuw in oude stijl gebouwd, met een bedevaartsgrot. De nonnen in het klooster houden een weeshuis. Ze hebben toch ook maar een grote Jezus bovenop neergezet, helemaal niet in de orthodoxe stijl waarbij drie-dimensionale beelden niet mogen vanwege het compromis van de 7e tot 9e eeuwse beeldenstrijd.


Volgens de reisboekjes komen hier en in Seydnaya niet alleen christenen, maar ook moslims voor allerlei kwalen en verlangens bidden. Maar bij zo´n plek zouden de christenen zich ook bijna als moslim kunnen kleden. Toch lijken meerdere hier op moslims.


In het op 30 km afstand gelegen bergdopje Seydneya, ook gedomineerd door christelijke kerken viel me in het grote heiligdom (weer een nonnenklooster) op dat Maria de titel Moeder Gods krijgt, maar in het Arabisch walidat Allah wordt genoemd en niet umm Allah. Walidat staat voor de barende, terwijl umm op een permanente moeder-zoon relatie duidt. Valt daar een bepaalde theologische conclusie uit te trekken: dat Maria alleen Jezus op de wereld heeft gezet? Zij wordt toch vaak mét kind afgebeeld en ook zelf als grote heilige vereerd!


Over de kerken in Damascus alleen deze afbeelding bij het kleine kerkje, onder de grond (op het straatniveau van bijna 2000 jaar geleden?) waar het huis van Ananias gestaan zou hebben, die de blinde Paulus opzocht en tot Jezusaanhanger maakte. Het hoort bij de wandelroute door het oosten van de oude stad, het christelijke deel dus. Samen met de poort en de plek waar Paulus over de muur neergelaten zou zijn.



In Aleppo was een bijzonder beeld dat van een overleden Maronitische patriarch, mooi op zijn stoel zittend (zoals hij ook zittend begraven is!), midden op het plein van de door hem gebouwde kathedraal.


Overigens zag die Maronitische kathedraal er nogal Frans katholiek, begin 20e eeuw uit, compleet met biechtstoelen, knielbanken en Lourdes-Maria. Veel eigener waren de Grieks-orthodoxe en vooral de Armeense kathedraal met zo'n honderd vrouwen die naar een duidelijk dominante priester aan het luisteren waren. Kennelijk de dinsdagmorgen-devotie. Allemaal in het Armeens waar we niets van konden begrijpen.
Al die kerken daar lijken wel zo'n beetje in de vijfde of zesde eeuw te zijn blijven hangen: stevig de eigen identiteit handhavend temidden van concurrentie van andere kerken en islamitische stromingen.

Syrië: Kruisridders, avonturiers, overmoedige en over-ambitieuze expats

Een van de perioden van problemen en glorie in de Surische geschiedenis is wel die van de kruistochten geweest (1096-1292) toen overbodige ridders hun glorie, heil en land gingen zoeken in de gebieden tussen Zuid-Oost Turkije en Jeruzalem. Velen strandden in Syrië, bouwden er paleizen en forten en deden stevig mee aan de lokale politiek.
Het mooiste wat wij zagen was het Krak des Chevaliers. Sober gebouwd tegen de kruisridders door een moslimvorst. Het werd door de Tempeliers groots uitgebouwd tot een vesting waar wel 2000 manschappen hutje bij mutje zaten. Maar het ois er nu wel heerlijk foto's nemen. Uiteindelijk was het te duur om te onderhouden, zelfs ook voor de moslims die het weer terugveroverden. Tussen 1300 en 1950 woonden er een vijftig gezinnen in het complex, dat nu de glorie is voor veel toeristische uitstapjes. Met hele bussen komt men aan.
Wij reden naar Krak des Chevaliers vanuit Palmyra. Dus anderhalf uur woestijn. Maar er is toch vaak wel iets te zien in de leegte. Schapen dus, met herders te paard en nogal wat honden die me weer snel lieten teruglopen naar de auto.


We vonden het zo bijzonder toen we ineens weer bij groen landbouwgebied aankwamen. Hierbij mag onze Hyundai toch ook even op de foto want deze automaat was een goede gezel op de reis.


En dan het kasteel zelf. Vanwege de lichte steen moet je de camera donkerder instellen anders zie je alleen licht.


De benedenburcht is gebouwd door de moslimvorst, de bovenburcht door de kruisridder Tanqred en voltooid door de tempeliers.


Mooiste punt was de ridderzaal met die prachtige lichtinval die ik nog een keer laat zien.

De verschillende bewoners hebben ook hun sporen nagelaten in de gebedsruimte: de islamitische mimbar of preekstoel én de nis met de gebedsrichting staat haaks op de absis van de kapel.

Syrië: Krimp

Syrië is beslist niet aan het krimpen wat bevolkingsgroei betreft. Overal klein grut, jonge mensen. Maar er zijn gebieden waar vroeger grote steden waren, Palmyra bijvoorbeeld, 250,000 in de ene en een half miljoen in de andere reisgids, zo rond 300 toen koningin Zenobia het voor korte tijd de kern maakte van een koninkrijk. Nu vindt je een prachtige puinhoop, kline stukjes opgebouwd. De tempel van Bel bijvoorbeeld, ongeveer de omvang en intimiteit van de Utrechtse Janskerk, maar nog kaler dan die veel te Calvinistische kerk. Toch wel van aparte schoonheid: pure natuursteen kan dat wel hebben, maar je kunt je de mensen daarin nauwelijks meer voorstellen.


Na jaren van groei spreken we in Nederland weer van krimp. Dorpjes of tenminste enkele straten in Groningse gehuchten worden afgebroken. Syrië heeft met 1200 verlaten dorpjes en steden de grootste voorraad aan archeologische vindplaatsen. Graven dus maar en puzzles in elkaar zetten. Maar na Palmyra vonden wij het voorlopig genoeg. Bosra heeft een fantastisch kapot theater zoals we er al velen hadden gezien. En dan de grote mall, de winkelstraat. Palmyra heeft er een van 1200 meter, maar de langste is in Apemea (Afimia?), wel een 1800 meter lang. Daar zijn we maar niet geweest al heeft het wel een eeuw geduurd om die pilaren weer in elkaar te zetten.


Eigenlijk vonden wij het mooiste de bizarre combinatie in de Rechte Straat van Damascus: tussen de huizen en weinige parkeerplaatsen in nog restanten van de romeinse zuilenrij die de winkelstraat markeerde in de tijd van Paulus.


De mooiste gebieden zijn toch die ten noorden van Aleppo, het gebied van de Dead Villages, waar je af en toe nog ruïnes van kerken of huizen ziet, maar verder geheel desolaat en verlaten: klimaatverandering, droogte dus, te hoge belasting, oorlog. Even niet interessant, behalve voor de archeologen. De mooiste plek die wij zagen is rondom de zuil van Simeon 'de pilaarheilige'. Zo mooi dat er drie plaatjes komen van de ruïnes.

Syrie: de Assads

Saddam Husein van Irak heeft een soortgelijke carrière gemaakt als Hafiz Assad, heerser over Syrië: militair, in 1971 via een staatsgreep van de Baath-partij aan de macht. Hafiz Assadf stierf op tijd, 2000 en begon niet zelf aan een oorlog tegen een ander land. Tegenstanders in eigen land heeft hij net zo hard onderdrukt als de partijgenoot uit Irak. In Hama, bolwerk van Soennieten, kregen de moslim broeders rond 1980 veel macht en aanzien bij het volk. Toen protesten tegen corrupte ambtenaren niet hielpen werden leiders van de Baathpartij vermoord. Assad stuurde de luchtmacht om de stad te bombarderen: zo'n 30.000 doden en een oude wijk helemaal plat, dus nu nog meer nieuwbouw grijze flats. Je merkt de massamoord niet: de stad is als de andere steden sinds die tijd tienmaal in inwoners gegroeid (gemiddeld kinderaantal per vrouw 3,5) en het ziet ar propvol uit. De zoon Bashar is nu tien jaar aan het bewind. Er was een derde broer, Basil die een snelle Mercedes in de mist op een snelweg kort na middernacht tegen een rotondepaal aanzette. Basil was heel populair, maar de wat saaie oogarts Bashar doet het nu kennelijk al tien jaar op een stevige manier.
Je komt Basil bijna niet meer op de portretten tegen, maar overal op straat, achter op auto's en vooral op regeringsgebouwen vooral de zoon en ook wel vaak de vader. Een selectie uit onze vangst in Syrië. Die hierboven staat is het mooist. Ze lijken wel gangsters, maar kennelijk is dit goed. Stond op eenvoudig gebouw zonder duidelijke kernmerken.


Deze twee stonden in Seydnaya op een straathoek en voor het gemeentehuis in dit zeer christelijke stadje met zijn prachtige nonnenklooster.

Dit is de vader voor de Al Assad bibliotheek in Damascus. Senior was ook vrijmetselaar en een mooie bibliotheek siert deze Aleviet dus. Overigens was die op vrijdag én zaterdag dicht dus hebben we het met de buitenkant moeten doen.
Er staan tientallen meer van deze plaatjes temidden van de800 foto's die we maakten. Alleen deze nog uit de soek al Hamidiya van Damascus:

Syrië: Hergebruik

Waarom naar Syrië? Het was voor ons een beetje het afwerken van een rijtje: we hadden in het Midden-Oosten al reizen gemaakt naar Marokko, Egypte, Israel, meermalen Turkije. Dan is SDyrië een mooie aanvulling. Op zich een land dat slechts zelden een eenheid was zoals het nu wil zijn (sinds 1944 pas!). Het was onderdeel van rijken van Hittieten (vooral Turkije), Egypte, Assyrië (Irak dus), Perzië, Hellenisme (Seleuciden), Romeinse Rijk, Byzantium, korte tijd centrum van de Islam (660-750) dan van Iraaks-Perzische en Turkse moslims. Meer onderdeel van andere machines dan een eigen centrale beweger.
Voornaamste uitvinding is die van het schrijven via klinkers en medeklinkers, letters en dus geen woorden of lettergrepen in het Ugaritisch schrift, ca 1100 voor Chr. Het is een land van minderheden: de president is een Aleviet, een specifieke stroming die dicht tegen Sji'itische islam aan zit, maar niet in de Iraanse vorm. Er zijn soennitische en sji'itische moslims en 5-10% christenen in allerlei (teveel)etnisch-nationalistische kerken verdeeld. De regering is dus seculier, maar houdt wel stevig rekening met religieuze gevoelens. Over de grootste uitbarsting van onderdrukking bij het verhaal over de Assads (tragedie van Hama waar zo'n 30,000 doden vielen).




De grote Umajjaden-moskee was een tempel van de Fenicische godheid Haddad, dan Jupiter, en onder de Byzantijnen aan Johannes de Doper toegewijd. Zijn hoofd zou daar begraven liggen. Het ligt er nog, maar nu is de kerk omgebouwd tot moskee, al zijn de drie beuken van de oude basiliek wel gebleven. Ze zijn, anders dan bij de 'gewone basiliek' wel alle drie even breed en de kerk wordt in de breedte gebruikt, zoals nu ook bij de Dominicuskerk in Amsterdam gebeurt.


Er staan zeven minaretten om de moskee. De oproep tot het gebed gebeurt door een koortje van een voorzanger met zes die zijn eerste oproep door krachtige luidsprekers herhalen. Eenstemmig, goed gelijk, al krijg je vanwege de afstand toch enig tijdverschil.
De zuidooster minaret is de Jezusminaret waar de terugkeer van Jezus wordt verwacht.


De binnenplaats van de moskee is bijna net zo groot als het immense gebouw. Er zijn allerlei mozaïeken van een idyllische omgeving aangebracht: mooie praken met imposante paleizen, deels in goud. Mooie waterstromen, maar geen mensen of dieren, dus toch een beetje levenloos.
In een zijkamer van die binnenplaats was een kleine serie zijkapellen gewijd aan een graf voor het hoofd van Hussayn. Toen die kleinzoon van Mohammed en zoon van Ali, de concurrent van de Damascus kalief Mu'awiyya in 656, zelf ook gedood was (in Irak in 680) werd zijn hoofd naar Damascus gebracht en daar tentoongesteld. Sji'ieten komen hem in dit sunnitisch bolwerk nu wel vereren en er vallen daar nogal wat tranen bij, er word gezongen, mensen slaan zich op de borst: super-emotioneel gebeuren aldaar. Het is werkelijk aangrijpend om in enkele seconden een hele groep te zien veranderen van gewone toeristen in diep treurende mensen. Maar dit kan kennelijk allemaal bij elkaar gebeuren daar. Je moet er niet aan denken dat de Sji'ieten de Soennieten weer als de moordenaars van Ali en Husayn gaan aanklegen.

Syrische achtergronden

Van 26 november-5 december 2010 gingen Paule en ik voor 10 volgepropte dagen naar Syrië. Eerst wat Damascus, dan met een kleine Hyundai auto naar Palmyra, Aleppo, Hama en uiteindelijke weer drie dagen in de miljoenenstad (7 miljoen? Tien keer zoveel als in 1970!) Damascus.
Enkele flitsen van de wijze waarop wij hebben stand gehouden in dit geweld van veranderingen. Damascus en Aleppo zijn al stad sinds ruim 100 v Chr. dus ruim 3000 jaar steeds bewoond, aangebouwd en gerenoveerd. Dat blijkt het duidelijkst uit de Omajjadenmoskee: een tempel voor Haddad, voor Jupiter, Zeus, Jezus en Maria en dan nu een basiliekmoskee. Hierboven staat Paule netjes ingepakt in die sacrale ruimte, waar niet alleen de toeristen maar ook de Syrische vrouwen en meisjes die in broek rondlopen, zo'n jas aanmoeten. Maar een uur later zit zij dan in de christelijke week in een restaurant in Franse stijl aan de Rechte Straat (Sjara' Mustaqim, ja die van Paulus) weer zo.


Dag 3 gingen wij per auto de woestijn in, richting Baghdad, maar zover kwamen we niet. Het vleef bij de gigantische romeins-hellenistische ruines van Palmyra. Onderweg wel even Baghdad Café aangedaan.

Dag 4 gingen we alweer verder naar Aleppo, maar wel eerst naar het grote Kruisridderslot Krak des Chevaliers, waar Paule ineens in wonderbaarlijk licht kwam te staan in de ridderzaal. Het weer was overigens steeds perfect: 20-26 graden overdag, maar in de avond en nacht nogal fris. Altijd zonnig. Dat licht viel dus over Paule:


Dag 5 was wandelen in Aleppo (wat hebben we gelopen die dagen, vooral in de oude steden, daar meer nog dan in de ruines). Ook daar een christelijke wijk (waar wij dank zij Allied Tours en de Nederlandse organisatie NRV-Holiday een werkelijk prachtig hotel hadden, een grote kamer in een oud paleis) en een islamitische, maar overal veel oude restanten. De Ishtar-friezen in de citadel konden we niet zien, omdat op dinsdag de musea dicht zijn, maar er was genoeg verder. Hier Karel dan eens alleen, nadat eerst Paule met Karel nog even de modeshow van de Umajjadenmoskee aldaar deed (origineel gebouwd, weer in basiliekstijl). Die vrolijk wit-met-rode balletjes bleek later te koop te zijn voor 3 Euro! Goedkoop en vrolijk naar Gods huis.



Dag 6 gingen we eerst naar de oude zuil van Simeon en het gigantische basiliekviertal dat er omheen is gebouwd. Dan naar Maraat Nu'man waar we gezllig aan de rand van een drukke straat een kebab hebben gegeten en daarna het mosaïek-museum in. Verblinderd. Maar Paule staat er dan temidden van meiden van een middelbare school van Idleb die ook gekomen waren.


Ja, de plaatjes zijn even omgedraaid. Doet er niet toe verder.
Na een nacht in een mooi hotel in Hama, Bait al Mashriq or Orient House, ook in die oude stijl, maar waarschijnlijk nagebouwd werd het dus alweer dag 7: vooral naar twee christelijke dorpen, Maalula (bedevaart voor Tekla en de gespeten rots) en Seydnaya, waar in een nonnenklooster een zeer vage icoon wordt vereerd door christenen en moslims, vooral door vrouwen die kinderen willen krijgen. En kinderen hebben wij genoeg gezien.
Boven het Tekla-klooster is een kloof van bijna een kilometer, om de maagd te beschermen tegen een brute Romeinse soldaat die haar geloof en maagdelijkheid wilde afnemen. Nu een prachtige wandeling op 170o meter hoogte, wel een beetje nat.

Karel speelt hier dus even voor die Romeinse soldaat!
Dag 8 was weer voor Damascus, niet alleen de oude zaken, maar er was ook wel eens tijd voor een mooi terrasje in de diplomatenwijk. Toch hier weer een foot van een museum, het 18e eeuwse paleis van de Pasja die gouverneur voor de Turkse Ottomanen was in Damascus. Let niet op ons maar op de randen van de spiegel en de wanden, allemaal ingelegd in kwaliteit die lijkt op de Taj Mahal.

Tenslotte: dag 9 gingen wij eerst naar het graf van Ibn Arabi, daarna nog naar dat van Saydah Zainab, kleindochter van Mohammed en dus (half)zus van Hassan en Hussayn. Net als het graf van Hussayn's dochter Ruqaya (in de oude stad) was dit een nieuw gebouw, na 1990. Immens van omvang, allemaal schitterend zilver, goud en edelstenen en marmer in de meest flitse kleuren. En Paule valt daarin nauwelijks meer op!

Dag 10 gingen we 's-morgens nog de universiteit bekijken en een 16e eeuwse moskee, gebouwd door de beroemde Sinan, nu als legermuseum gebruikt, maar in herbouw. Zo gaat dat daar: steeds maar weer herbouwen. Rest van dit verhaal moet nog volgen na deze schaamteloze serie foto's van onszelf.