Iconen

25 September ga ik beginnen aan een cursus iconenschilderen, in Bunnik. Vandaar dat ik me een beetje oriënteer door boeken te lezen. Er was een mooi boek van Eva Haustein-Bartsch met een zeer feitelijke inleiding en mooie voorbeelden van het grote museum in Recklinghausen, waar ik dus een keer naar toe moet. Dan was er een boek van een aantal Deense vrouwen die vooral op hout, verf, kwasten, procedures e.d. ingaan: Iconen schilderen (Uitgeverij Tirion Art, Baarn).
Het meest curieus vond ik een boekje van een Alfred C. Bronswijk, dat overal de protestantse dominee uitstraalt: andere kerk, beeldenrijk, wordt hier positief benaderd, maar is toch wel erg anders.

Ieder tak van het christendom heeft zo zijn eigen sterke kanten: Katholieken hebben 'talent van organisatie en autoriteit'.  De protestanten 'ethiek en rationaliteit' en de 'orthodoxe volkeren, Rusland en Byzantium in het bijzonder, de gave om de schoonheid van de geestelijke wereld te aanschouwen'.  Dat deed me denken aan een ontmoeting tussen de hoogleraar oecumenica Henk van der Linde die een jonge russische orthodoxe student theologie (in Finland) ontmoette zo rond 1968 in Nijmegen. Hij ging meteen in de aanval: waarom die rothodoxen zo met die liturgie in het kerkgebouw bezig bleven en zich van politiek en de wereld eromheen verre hielden. Wij hadden medelijden met die man die bijna niets terug kon zeggen (als hij het Engels al begreep) en zouden graag wat van zijn belevingswereld willen zien. Maar ja, dat was de Wereldraad en de oecumenische beweging toen vooral: een nieuw geëngageerd christendom en een stevige politieke agenda voorschotelen. En dat als nieuwe eenheid opleggen. Dat is dus niet gelukt. Bronswijk is sympathieker, maar alsof het toch niet echt van harte gaat. Hij kust de iconen nog niet.

Maya in Assen

In Assen (altijd goed voor een dagje vrij reizen in de trein) was een tentoonstelling over de Maya-cultuur, die van 600 voor tot zo'n 1000 na Chr. bloeide. Veel steden waren bij de komst van de  Spanjaarden al vervallen, overwoekerd door oerwoud. Steeds wordt er wat nieuws gevonden, opgegraven, in musea gezet of illegaal verkocht. Er was een soort hieroglyphen-schrift dat stukje bij beetje wordt ontcijferd. Assen had prachtige, spectaculair grote stukken gekregen. Er waren wandschilderingen van nogal bloedige offers, met spetterend rood. naast mensen zijn er vooral hemelwezens, aan qwie offers gebracht worden. Al bijeen dus een soort religie waarin de natuur rondom de mens samen met die mens in teken van hogere wezens wordt geplaatst.

Hier wordt wellicht bloed geofferd. De man hier schijnt zelfs zijn penis aardig te verwonden. Maar wat het allemaal precies betekent? Veel is mooi bij die tentoonstelling, maar ook wel omgeven met allemaal vraagtekens. Maïs is in ieder geval zeker zo centraal als de (godin van de) rijst bij de Javanen. Er is ook een stevig besef van de wisselvalligheid van de seizoenen. Er was een behoorlijk groot verschil tussen hoge en lagere kasten. Hoe dan ook, de tentoonstelling liet zeker zien dat zij mensen waren en een cultuur hadden die in vele opzichten op voorbeelden uit het Midden-Oosten en elders ter wereld leek.
Helemaal verdwenen is het trouwens niet: Maya-cultuur hield niet zomaar op, maar leeft ten dele nog door in die streken. Mario Coolen kon er mooi over vertellen en schrijven.

Centraal Museum Utrecht wat op orde gezet

Het Centraal Museum van Utrecht heeft een regionale functie: geschiedenis van Utrecht, hoewel dat ook een overzicht van de cultuurstijlen van West-Europa is. Dan zijn er bijzondere aandachtsgebieden, zoals de mode-collectie. Het is gegroeid uit een serie gebouwen, Middeleeuws klooster, 18e eeuwse militaire gebouwen (paardenstallen, militaire barakken), 19e eeuws schoolgebouw, wat moderne toevoegingen. De ingang die wat achteraf was is nu aan de grote straat, er is een brug naar die militaire barakken, alhoewel de onderdoorgang ook nog nodig is vanaf andere toegangen. Er is een mooi terras om de binnentuin te gebruiken. Die mag trouwens nog wel mooier gaan worden ook, als echte goede stadstuin. Vanuit de Geertekerk kun je naar zo'n schitterend uitzicht gaan via de goed bijgehouden binnentuin. Nu ziet het er toch ook al wel zonnig uit, op de juiste dagen!

Ik zag enkele moderne religieuze werken, maar vergat op te tekenen van wie ze waren en wat de bedoeling van de kunstenaar is. Het eerste is een soort paradijs, waar zelfs de smartenvolle kruisiging toch soft wordt uitgebeeld. Adam (of de mens van nu?) zit spannend toe te kijken van rechts naar dit alles. De onderste afbeelding laat dat lijden wel zien, maar verzacht het ook al weer. Doet het bijna alweer te niet, neemt het ook weer niet echt serieus. Veel kon ik er toen niet van maken, nu ook nog niet. Nog een keer gaan kijken dus.

Gülen toeristen in West Europa

Vanwege de plaatsing van Fethullah Gülen op de zwarte lijst in Turkije door president Erdogan, gaan de grote activiteiten van de beweging in het land van herkomst niet door (zoals het culturele festival). Ook buitenlandse bezoekers die een bezoek aan de activiteiten van de beweging in Istanbul hadden gepland, wijken nu uit naar West-Europa. Zo kwamen onlangs twee groepen langs bij INS in Rotterdam en bij het Platform van Gürkan Celik aan de PC Hooftstraat in Amsterdam. In Amsterdam was het een groep van vier Brazilianen, waaronder enkele journalisten.  Met de Brazilianen ging het gesprek ook over de positie van de vrouw. Zij vonden het bijzonder dat INS in Rotterdam een vrouwelijke directeur heeft. Ook Kimse Yok Mu in Turkije, de grote liefdadigheidsorganisatie, heeft een vrouwelijke directeur. Ik had er gelegenheid om twee opmerkelijke schilderingen te forograferen. Gürkan Celik staat voor een contrast tussen (links) de grachtenhuizen van Amsterdam en rechts de grote brug en een vuurtoren van Istanbul. Er was (onder) ook een mooie Ebru-schildering met wat grachtenhuizen. Dat gebeurt mooi, die confrontatie/samenvoeging van twee culturen.

In Rotterdam kreeg een groep van 12 Amerikanen gelegenheid om over inter-religieuze dialoog te spreken bij INS met Alper Alasag en een dominee van de stadzending (Delfshaven), Martijn van Laar, over hun project om in vergelijking en confrontatie Bijbel en koran te lezen. Daarna ging de groep naar de gastvrije flat van een familie die veel werk maakt van de opvang en de hele club in huis kon ontvangen. Ik gaf een overzicht van de activitieten van de beweging in Nederland, waarbij we vooral ingingen op overeenkomsten en verschillen tussen de Nederlandse gesubsidieerde scholen en de Amerikaanse chartered schools.

 De mensen van de Amerikaanse groep kwamen voor uit Houston, texas, of uit Arizona. Er was ook een vrouw bij met native American ('Indiaanse') afkomst, die ooit Miss Oklahoma was geworden en in die modellen wereld een tijd verder was gegaan en er een boek over had geschreven. Susan Supernaw, Muscogee daughter. My sojourn to the Miss America Pageant (2010: University of Nebraska Press).  Boeiende bezoeken, waarbij de tijd wel te kort is om stevig op in te gaan op al die zaken.