Een 'nieuwe Koran': voor kinderen én volwassenen

Abdulwahid van Bommel is nauwelijks echt bekomen van het grote project in zes delen, de Masnawi van Djalaluddin Roemi, of er is van de nieuwe serie van vier delen al een mooi en groot uitgegeven boek verschenen: De Koran. Uitleg voor kinderen. Ruim 400 bladzijden, stevig papier, mooi gebonden en vooral erg mooi, zij het sober geïllustreerd.
In dit eerste deel (gemikt wordt op kinderen van 10/11 die het zelf lezen) wordt vooral het leven van Mohammed en enkele andere profeten besproken,vooral Adam, Moah, Hoed en Abraham.
Voor deze kleine inleiding concentreer ik op de sectie over Ahraham/Ibrahiem, 208-244.
Allereerst de titel: De zoektocht naar Allah. Niet dat Abraham een land en een volk 'kreeg', niet het geloof in de Ene, maar de zoektocht, het nadenken van Abraham, de onmogelijkheid van die afgodsbeelden als machthebbers, en vooral het nachtelijk visioen, dat breed wordt uitgewerkt.

Op blz. 224, na de beschrijving van de god die niet verdwijnt als maan, zon en sterren, komt dan de vraag: Was Ibrahiem zelf Jood, christen of moslim? Nee, zegt de Koran, hij is een mens die zich echt overgaf. Hij was geen moslim omdat hij van een bepaald volk was, omdat zijn ouders dat waren of omdat hij zichzelf zo noemde. Hij was een 'moslim' in de betekenis  van een 'mens die zich volledig aan Allah had gegeven.
Kort, maar prachtig universele betekenis. De grote oecumene is voor Van Bommel niet dat de grote religies bij elkaar komen, maar dat de mens de muren niet hoeft te zien omdat het wezenlijke er is: dat een mens vertrouwelijk omgaat met de God waaraan men zich helemaal kan geven.
Van Bommel verbindt dit met de term hanief, door hem vertaald als Godszoeker. De negatieve mogelijkheid van 'heiden' laat hij nu maar even weg.
Het wrede offeren van een kind (ook al ging het uiteindelijk niet door) laat van Bommel in dit boek helemaal achterwege, ook al is het komende week Offerfeest. Zoiets raars hoeven kinderen (nog) niet te horen. maar wel krijgt Ismail een belangrijke functie in het verhaal: want zo worden sommige verhalen, als het bouwen en gebruiken van de Ka'ba juist wel vanuit het perspectief van de jongen Ismail verteld (in de appendix met Koran-nummers wordt wel verwezen naar 37:100-101, Ibrahiem is bereid zijn zoon te offeren en wordt daarvan vrijgesteld).
Een groot aantal van de 'korte soera's' wordt vrij vertaald en summier uitgelegd. De 'Meester/Koning van de dag van het oordeel' yaum ad-dien wordt mild weergegeven als Meester van de beloofde dag..
Niet alleen voor kinderen is dit een prachtig boek! Dank je, Abdulwahid!

Een tsunami aan nieuwe musea? Oostmarsum en Ton Schulten

Tussen 1860 en 1940 zijn er in Nederland ongeveer 800 nieuwe katholieke kerken gebouwd. Veel ervan als kathedralen. Dank Pierre Cuypers, Tepe en vele anderen.Nu blijkt dat toch teveel te zijn geweest en dus zoekt men andere bestemmingen.
Nu lijken we in een hoos (of 'tsunami') aan nieuwe musea te zitten. Wij waren onlangs al in Gorssel, Ruurlo moeten we nog gaan zien.  Via een vriendin kwamen we in Ootmarsum terecht, waar de succesvoplle schilder Ton Schulten in twee gebouwen verkoopgalerieën heeft en in een heel mooie overzichtelijke nieuwbouw zijn eigen werk tentoonstelt (en verkoopt! De handel zit er hier goed in).

Heel anders van stijl dan de gewone huizen in Ootmarsum, maar watgrootte betreft pastten ze er wel heel mooi in.
We waren naar Ootmarsum gegaan omdat Wilna Wierenga hem kende als schilder, illustrator bij teksten van Jurjen Beumer en Anselm Grün. Het zijn vooral landschappen, in kleine vlakken geschilderd. Ze deden me denken aan de overgangswerken van Piet Mondriaan die via het schilderen van landschappen tot zijn abstracte werken is gekomen. Bij Schulten zijn het steeds landschappen gebleven.
Wilna Wierenga had er ooit bij een preek enkele uitgezocht waar een weg duidelijk in voorkwam en was verder in de overweging gegaan over het thema van de weg.

Hier een impressie van de tentoonstelling. Omdat de schilderijen nogal wat kleur en opzet van de afbeelding op elkaar lijken, is het wel aardig dat er ook nogal wat beelden van andere kunstenaars in het museum zijn opgenomen.
Je kon de afbeeldingen goedkoop krijgen als servetjes, placemats, als kopieën, in zeefdrukken en ook als unieke schilderijen: voor iedere portemonnaie wel wat.
Er waren ook nogal wat gedichten van Achterhoeker Willem Wilnink bij de schilderijen te zien. Een mooie promotie van het oosten van ons land dus.
Ik sprak er ook over met Tessel Pollmann, die na een lange tijd bij Vrij Nederland ook bij de monumentenzorg heeft gewerkt. Daar was een project om Ootmarsum tot beschermd dorpsgezicht te maken. Er waren tegenstanders die zeiden: 'Dan komen er toeristen en dus galerieën en verdwijnt de bakker, de slager en de fietsenmaker uit het centrum, voor die galerieën, musea en de eetgelegenheden.' Dat was dus duidelijk in Ootmarsum gebeurd: wel een mooi stadje gebleven, eigenlijk mooier nog geworden, maar ja, authentiek blijven dat valt niet mee.  Mooie dag.

Gareth Jenkins over Fethullah Gülen

Het nieuwe weekblad de kanttekening, editie van 19-25 augustis 2017 heeft een mooi interview met Gareth Jenkins, een Engelse journalist die al een jaar of 30 in Turkije woont en als zeer goed ingevoerd wordt beschouwd. 4 van de 16 bladzijden van deze editie zijn aan dit interview besteed. Opmerkelijk is dat Jenkins een aantal zeer kritische, zelfs uitgesproken negatieve opmerkingen plaatst over Fethullah Gülen, terwijl de kanttekening toch door Gülen-mensen wordt gemaakt en uitgegeven.
Een eerste verwijt betreft de intellectuele kwaliteit van het werk van Gülen: "Ze bevatten veel emotie, maar weinig intellect. Hij wordt dan ook niet serieus genomen door islamkenners in landen als Saoedi-Arabië en Egypte." Gülen is inderdaad geen originele denker, hij is een popularisator, is sterk in de mobilisering van mensen voor idealen, maar is geen criticus van sjarie'a zoals Abdullahi an-Na'im, geen filosoof als Iqbal of Nasr Hamid Abu Zaid. Hij kent de geschiedenis van de westerse filosofie niet als Tariq Ramadan. Maar hij heeft de mystieke en ethische kant van de traditionele islam wel in praktische uiteenzettingen aan moderne goed opgeleide Turken weten te bieden.

Hierboven de mooi tekening van Frans Kalb.  Fethullah Gülen zwaait 'zijn mensen' uit naar Europa met een boodschap van patrticipatie, goed onderwijs en dialoog.

Een tweede verwijt is dat pas in december 2013 Gülen-mensen met aanvallen op de omgeving van Erdogan zijn begonnen vanwege corruptie-zaken.

‘Ja, de corruptiebeschuldigingen zijn grotendeels waar, maar de timing van het naar buiten brengen van het bewijs is merkwaardig. Gülenisten deden dat namelijk als reactie op de toen nog relatief milde maatregelen van Erdogan tegen hun groeiende invloed, zoals enkele kleinschalige zuiveringen. Dus op het moment dat hun relatie met Erdogan verslechterde, probeerden ze hem af te zetten middels corruptieonthullingen. Dat toont aan dat ze niet oprecht waren. Als ze oprecht waren hadden ze het corruptiebewijs eerder naar buiten gebracht, niet nadat ze op slechte voet kwamen te staan met Erdogan.' 
Inderdaad het is geen gemakkelijke scheiding geweest tussen de twee, die elkaar sinds 2003 hadden gevonden, zij het nooit helemaal van harte en zeker niet exclusief, niet aan elkaar uitgeleverd.

Een derde opmerking gaat over het 'gebrek aan opvolgers'. Aldus Jenkins:  '
‘Maar Gülen is geen Karl Marx of zo, wiens boeken bijna anderhalve eeuw na zijn dood nog vele mensen over heel de wereld beïnvloeden. Na zijn dood zal de beweging verbrokkelen en op den duur volledig verdwijnen. Misschien niet tijdens mijn leven, maar dat de beweging zal ophouden te bestaan, is onvermijdelijk. Een andere reden daarvoor is de zwakke finantiële situatie van de beweging.' Inderdaad: Gülen heeft geen solide beweging opgericht, maar hizmet als beweging is los en kan in onderdelen wellicht nog een tijd doorleven, juist in de scholen die er wereldwijd zijn en vooral het grote aantal in Amerika kan ervoor zorgen dat de Amerikaanse tak een heel eigen leven zal gaan leiden. En om de persoon van Fethullah Gülen hoefde het nooit te gaan. Ook de inspiratie van hizmet en de krant Zaman Today gaat nu nog mooi door in dekanttekening. En ze zijn ook niet te beroerd om kritische stemmen helder en zonder beknotting aan het woord te laten. Lees dat weekblad!

De eerlijke maar wat gewrongen psalmen van Lloyd Haft

We waren vandaag in de Dominicuskerk van Amsterdam en weer raak: verrassende thema's en preek. Bettine Siertsema (docent Nederlandse bij VU, dissertatie over religieuze vragen van mensen in concentratiekampen uit 1940-5) gaf korte toelichtingen bij drie psalmbewerking van Lloyd Haft, een Amerikaan die in Nederland woont en in het Nederlands gedichten maakt.

Ernesto Cardenal schreef zijn Psalmen achter prikkeldraad, Oosterhuis heeft zijn Psalmen ook vrij geschreven. Er zijn er nog vele anderen. Dit was ook erg mooi. God is de ziende, hij kijkt naar de wereld en ons, is er zo dus bij, betrokken, maar lost (helaas?) lang niet altijd op, integendeel nogal eens. Ik moet er meer van gaan lezen. hieronder een voorbeeld van die psalm van mijn heerder is de Heer..

 Psalm 23
Mij weet de ziende,
kent mijn gebreken.
Door velden van woekering
ritselt zijn vrede;
de stroom die hij meeziet
spiegelt zijn rust.
Langs rotsen als waarheden
leest hij mijn hart bij elkaar:
ik hoor bij hem.
Al ga ik door het dal
dat de dood overschaduwt,
ik vrees geen verwijdering
want u weet mee;
in uw verlengde weet ik mij.
Bij u wordt dat
wat voor mij ligt
tot maal;
de hekelaar die bij mij is
belet uw aandacht niet, u houdt
mijn hoofd op:
de beker aan mijn lippen.
Waarlijk ik zal gaan
in licht en verbinding alle dagen
want waar ik leef, zal wonen
een ziende in eeuwigheid.

Heilige boom in Lier

Als we naar België gaan, is het meestal om zeer goede vrienden te bezoeken in Hoeilaert, ten zuiden van Brussel, net voordat dit gebied Franstalig gaat worden. Om daar te komen moet je van de ring Brussel af bij het plaatsje Jezuseik, al zeer lang een bedevaartplaats. Onze vrienden brachten ons ook al in de momunemtale kerk van Halle, waar midden in de doopkapel helemaal vóór in de kerk de wortels zichtbaar zijn van de heilige eik waar de christelijke kerk op gebouwd werd.
Nu stopten wij onderweg in Lier, mooi stadje, aan een romantische rivier gelegen, met een grote Gummaruskerk en nogal wat oude kapellen, mooie grote markt met belfort, gotisch Vleeshuis.

Boven links een deel vande zeer grote Gummarus kerk, rechts een deel van een oude kapel. Gummarus was een kluizenaar uit de vroege 8e eeuw.  Hij zaagde een boom om die hem in de weg stond. De eigenaar kwam zijn beklag doen en Gummarus plantte de tak weer op de stam en het wonder van de heling was geschied! Zodoende wordt hij met een boom afgebeeld.
Nakijkend op internet, onder meer via https://nl.wikipedia.org/wiki/Boomheiligdom vertelt men van hem dat de staf brak, maar weer één geheel werd. Gummarus was kluizenaar geworden omdat zijn vrouw nogal ruziezoekend en onaardig was. Hij wordt aanbeden tegen beenbreuken en ook tegen echtbreuk.

In de kerk nog een mooie afbeelding met de boom erbij (eerder dan de staf, die elders wel weer naar voren komt). De prachtige jubé  of doksaal (afsluiting van koor voor de clerus van de leken) stamt uit 1539, dus toen de reformatie al stevig was begonnen. Duur maar onnodig geschenk van wie? Van iemand die zijn vrouw weer terug kreeg? Vrouwe die haar man terugvond? Hoe mooi zijn de verhalen erbij!

MORE

Deze week kwamen wij in Gorssel terecht, waar we MORE zagen, het Museum of Realistic Art. Geen abstracte kunst maar dus echte mensen nageschilderd, of dode vissen, of kapotte standbeelden uit de Grieks-Romeinse tijd (Willink). Iemand had zelfs al meer dan 4000 zelfportretten gemaakt, waarvan er een 100 te zien waren. Allemaal erg verschillend, dus kun je je afvragen wat 'realistisch' nu echt betekent, maar wel mooi om te zien.
Gorssel had een stadhuis, een burgemeester, wethouders: was dus een eigen gemeente. Dat is nu Lochum geworden, dus was het gemeentehuis over. Dat is mooi gerestaureerd en een vele malen grotere ruime en lichte kunsthal is er achter gebouwd met een grote parkeerplaats die om 13.00 al helemaal vol stond. Succes dus.

De plaatsing van het gebouw is niet zo spectaculair als Voorlinden in de duinen van Wassenaar, maar het is wel een heerlijk gebouw om een tijdje in rond te lopen. De mooiste foto van de vast collectie komt niet van de mooie schilderijen van Willink, Charley Toorop, Pyke Koch en andere 'realisten' maar van dat mooie houten beeld, dat af en toe met het hoofd links en rechts gaat kijken.

Er was op de bovenverdieping een speciale overzichtstentoonstelling van Herman Gordijn, die afgelopen mei is overleden, op 85 jarige leeftijd. Op de film die er ook is (het museum volgt de traditionele patronen van de Nederlandse musea: vast-tijdelijk, groot restaurant, mooie trappen, catalogus en filmpjes over de kunstenaars, goede parkeergelegenheid), zagen we de 85-jarige nog steeds druk bezig met het verwerken van zijn objecten. Ga dus gewoon maar door met werken en de kwaliteit van het latere werk is niet minder.

 
Gordijn houdt niet van het klassieke ideaal van jeugdige schoonheid. Zijn vrouwenfiguren zijn in die zin zelfs uiterst lelijk. Hij wil huid schilderen, waaraan juist zoveel van belevenis te zien is. Oudere huid heeft al heel wat meer meegemaakt. Travestieten komen nogal veel voor een omdraaien van de rollen. Boven staan Arnon Grunberg die een prostituee draagt, bijna eruit ziende als een monstrum-monstrans, stralend dat dus wel.
De drie gratieën: hoppelende mannen van toch al zekere leeftijd en postuur: parodie, zoals zij huppelen op die bloemen.
En dan in zijn laatste werk, de rollen helemaal omgedraaid. Duidelijke refo-dames met de juiste hoedjes bekijken een stevig geschapen heer op pumps, bij de Anmsterdamse grachten. Verrukkelijke tentoonstelling!